Πρωτοβουλία για την κεντροαριστερά: Η ελιά και η μούργα

Δεν ήταν ίσως πολύ καλή ιδέα να προταθεί η πρωτοβουλία των 58 προσωπικοτήτων για την Κεντροαριστερά ως η ελληνική εκδοχή της ιταλικής Ελιάς, δηλαδή των κεντροαριστερών συνασπισμών της Ιταλίας από τα μέσα της δεκαετίας του 1990… Κατά πρώτο λόγο, γιατί η ελιά τελευταία φορά στην πολιτική ζωή εμφανίστηκε την εποχή που ο Αντώνης Σαμαράς ακόμη θεωρούσε πως «η κοινωνία δεινοπαθεί από τα μέτρα του ΠΑΣΟΚ και του ΔΝΤ» και είχε επικαλεστεί ως στήριγμα αισιοδοξίας στους χαλεπούς καιρούς τον μεταφυσικής πνοής στίχο του Ελύτη «Εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις».

Ακόμη κι αν υποθέσουμε πως οι προσωπικότητες ήθελαν να υπαινιχθούν πως μαζί με το αμπέλι και το καράβι, εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα, βρίσκεις και την κεντροαριστερά, ωστόσο θα έπρεπε να είναι πιο προσεκτικοί στις συνδηλώσεις τους. Αν μη τι άλλο γιατί οι παλινωδίες του Α. Σαμαρά είναι μάλλον η καλύτερη έκφραση εκείνης της πολιτικής δραστηριότητας που «περιορίζεται στην αντίθεση μνημόνιο-αντιμνημόνιο».

Κατά δεύτερο λόγο όμως γιατί η ιταλική Ελιά είναι συνδεδεμένη ακριβώς με εκείνη την αμήχανη περίοδο της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, κατά την περίοδο του 1990, η οποία είχε και στην Ελλάδα το αντίστοιχο εκσυγχρονιστικό της πρόταγμα. Έχει σίγουρα έρθει η ώρα να το κρίνουμε, όχι κατ’ ανάγκη για να το απαξιώσουμε ιστορικά, αλλά για να διαγνώσουμε τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές του συνέπειες. Σε κάθε περίπτωση, ένα όραμα για την κεντροαριστερά το οποίο δεν θα έπαιρνε κριτική απόσταση, ιδίως στο συμβολικό επίπεδο, από την περίοδο εκείνη αφήνει έντονη την επίγευση πως μιαν ακόμη φορά το παλιό επιχειρεί να ενδυθεί τα ρούχα του καινούργιου.

Αυτή είναι μάλλον η κεντρική αίσθηση που αφήνει η διακήρυξη των 58. Αναμφίβολα, ο χώρος της κεντροαριστεράς είναι απαραίτητος και ως πολιτική δυναμική και ως διατύπωση οράματος. Η ανακύκλωση όμως των ίδιων ανθρώπων που μια παροτρύνουν «Τολμήστε» (1/2/2011), μια διατυπώνουν προτάσεις «Για την Ελλάδα τώρα» (13/1/2012), και μια απευθύνουν «Πρόσκληση για μια Δημοκρατική-Προοδευτική Παράταξη» περισσότερο και από κλιμακούμενη ανησυχία που δεν ακούγεται η φωνή της κεντροαριστεράς προδίδει αγωνία να συγκροτηθεί ως πολιτικός χώρος μια μάλλον αυτάρεσκη και αυτοαναφορική πολιτική εξουσία. Πόσο μάλλον που στη διαλεκτική συγκρότηση η οποία προτείνεται από το κείμενο της διακήρυξης ο ισχυρότερος αυτή τη στιγμή αριστερός πόλος, ο ΣΥΡΙΖΑ, κρίνεται στο ίδιο επίπεδο με τη δεξιά της ΝΔ. Εάν η κεντροαριστερά θέλει να προσδιορίζεται ως αριστερή και όχι ως καιροσκοπικά επικαλούμενη την αριστερά θα πρέπει να αναστοχαστεί τις σχέσεις της όχι τόσο ή όχι μόνον με τον κομματικό μηχανισμό του ΣΥΡΙΖΑ όσο με εκείνους τους ψηφοφόρους του που, ας μην το παραβλέπουμε, προέρχονται κατά πλειοψηφία από την κεντροαριστερά.

Ίσως το πρώτο μέλημα της κεντροαριστεράς να έπρεπε να είναι αυτό: εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα να μην την βλέπεις και την ίδια στη μούργα να συνυπάρχει μαζί με τη διαπλοκή, το πελατειακό κράτος και τις κοινωνικές αδράνειες.