Η κυβέρνηση πήρε όσα ζήτησαν οι δανειστές
Η κυβέρνηση έσπευσε να περάσει με ταχύρρυθμες διαδικασίες το Τέταρτο Μνημόνιο για να μπορέσει να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση και να πάρουμε μία δόση που κανονικά ανήκε στο Τρίτο Μνημόνιο. Όσο για το χρέος η ρύθμισή του θα χρειαστεί ένα Πέμπτο και διαρκές Μνημόνιο. Παρ’ όλα αυτά η κυβέρνηση μιλά για επιτυχία. Παράλληλα, το τίμημα για όλα αυτά είναι μια πρωτοφανής στην ιστορία δέσμευση μιας χώρας σε πολιτικές λιτότητας σε βάθος δεκαετιών: σαράντα τρία χρόνια πρωτογενών πλεονασμάτων ισοδυναμούν με ένα διαρκές μνημόνιο, αλλά και μια διαρκή επιτήρηση της ελληνικής οικονομίας.
Ο κυβερνητικός μηχανισμός σπεύδει από χτες να μιλήσει για μια μεγάλη επιτυχία της κυβέρνησης. Στην πραγματικότητα, έχουμε να κάνουμε με μια μεγάλη επιτυχία των δανειστών. Μετέθεσαν για αργότερα το πολιτικά ευαίσθητο για αυτούς, με βάση τον ευρωπαϊκό εκλογικό χρόνο, ζήτημα του χρέους και ταυτόχρονα χάρη στους πανηγυρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης μπορούν να δίνουν και την εικόνα ότι επέδειξαν μεγαλοθυμία απέναντι στην ταλαιπωρημένη Ελλάδα. Ακόμη χειρότερα: η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε σε μια πρωτοφανή στη νεώτερη ιστορία δέσμευση σε πολιτικές λιτότητας σε βάθος… 40ετίας.
Κατά βάση το Eurogroup της 15ης Ιουνίου ολοκλήρωσε την αξιολόγηση για να πάρουμε μία ακόμη δόση από τη δανειακή συμφωνία του 2015. Για να ολοκληρωθεί αυτή η αξιολόγηση χρειάστηκε να περάσει από τη Βουλή ένα ακόμη Μνημόνιο, το τέταρτο, το οποίο περιλαμβάνει ακόμη περισσότερες νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και περικοπές στις συντάξεις σε συνδυασμό με αύξηση της φορολογίας. Σε αντάλλαγμα η Ελλάδα θα πάρει 7,7 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 6,9 δισεκατομμύρια θα πάνε στην εξυπηρέτηση τους χρέους, δηλαδή θα επιστρέψουν στους δανειστές, ενώ άλλα 800 εκατομμύρια θα δοθούν αργότερα.
Αυτό είναι το απτό, πραγματικό αποτέλεσμα του χτεσινού Eurogroup: μια ακόμη δανειακή δόση για την αποπληρωμή χρέους που κανονικά θα έπρεπε να την παίρναμε με βάση τα μέτρα του Μνημονίου του 2015 και όχι με επιπλέον Μνημόνιο. Όμως, αυτός είναι ο μηχανισμός των μνημονίων ως «καθεστώτος» και όχι απλώς ως δανειακών συμβάσεων. Δεν ορίζουν μια συμφωνία, αλλά ένα μηχανισμό συνεχούς δομικής προσαρμογής.
Ως προς το χρέος, το Eurogroup δεν πήρε κάποια συγκεκριμένη απόφαση, που θα αρχίσει να εφαρμόζεται. Στην πραγματικότητα, κινείται πάνω στην απόφαση της 25ης Μαΐου του 2016, που όριζε μια ακολουθία άμεσων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων μέτρων, τα περισσότερα μετά την τυπική ολοκλήρωση του προγράμματος το 2018. Έτσι και το ανακοινωθέν της 15ης Ιουνίου αναφέρει ότι «το Eurogroup επανεπιβεβαίωσε τις δεσμεύσεις και τις αρχές που περιλαμβάνονται στο ανακοινωθέν του Μαίου του 2016. Σημειώσαμε ότι η εφαρμογή των συμφωνημένων βραχυπρόθεσμων μέτρων για το χρέος συμβάλλει ήδη σε μια σημαντική μείωση των ακαθάριστων χρηματοδοτικών αναγκών (GFN) της Ελλάδας σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα και βελτιώνει σημαντικά το προφίλ του ελληνικού χρέους.»
Το Eurogroup δεν αποφάσισε συγκεκριμένα μέτρα για το χρέος. Αυτά μετατίθενται για το τέλος του προγράμματος. Συζήτησε μόνο ένα γενικό περίγραμμα: «Αυτό περιλαμβάνει κατάργηση της αύξησης του επιτοκιακού περιθωρίου που σχετίζεται με την δόση επαναγοράς χρέους κατά το δεύτερο ελληνικό πρόγραμμα, τη χρήση των κερδών του 2014 από το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (SMP) από τον χωριστό λογαριασμό του ESM, την αποκατάσταση της επιστροφής στην Ελλάδα των κερδών από τα ελληνικά ομόλογα που κατέχει το Ευρωσύστημα (SMP) και (ANFA) από το δημοσιονομικό έτος 2017, ενέργειες διαχείρισης παθητικού εντός του τρέχοντος προγράμματος του ESM λαμβάνοντας υπόψη το εξαιρετικά υψηλό βάρος για ορισμένα κράτη μέλη και έναν ανασχεδιασμό χρέους εντός της μέγιστης εγκεκριμένης ποσότητας (maximum Programme Authorised Amount).Το Eurogroup είναι έτοιμο να εφαρμόσει υπό την επιφύλαξη του τελικού DSA, επιμηκύνσεις των σταθμισμένων μέσων ωριμάνσεων και μια περαιτέρω αναβολή της πληρωμής τόκων και αποσβέσεων του EFSF για διάστημα από 0 έως 15 έτη. Όπως συμφωνήθηκε το Μάιο του 2016 αυτά τα μέτρα δεν θα οδηγήσουν σε επιπρόσθετα κόστη για άλλα κράτη μέλη.»
Φωτογραφία: Αλέξανδρος Μιχαηλίδης / SOOC
Κοινώς, παραμένουμε στο περίγραμμα του Μαΐου του 2016, αλλά χωρίς συγκεκριμένη απόφαση για ενεργοποίηση. Αυτό θα συζητηθεί μετά το 2018: «Αυτός ο μηχανισμός θα προσδιοριστεί πλήρως ως μέρος των μεσοπρόθεσμων μέτρων ανακούφισης χρέους, μετά την επιτυχημένη εφαρμογή του προγράμματος του ESM, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα ορόσημα του GFN που αναφέρθηκαν νωρίτερα έχουν επιτευχθεί και να διασφαλιστεί ότι το ανώτατο όριο που έχει τεθεί για την εγκεκριμένη ποσότητα (EFSF Αuthorised Amount) έχει επίσης επιτευχθεί. Το Eurogroup δίνει εντολή στο EWG να εργαστεί περαιτέρω για το θέμα από το 2018.»
Και για να μην κάνει κάποιος το λάθος να πιστέψει ότι τα μέτρα αυτά θα εφαρμοστούν «αυτόματα» μετά το 2018 έρχεται το Eurogroup και ξεκαθαρίζει: «Στο τέλος του προγράμματος, υπό τον όρο της επιτυχημένης εφαρμογής του και στο βαθμό που είναι αναγκαίο, θα εφαρμοστεί αυτή η δεύτερη ομάδα μέτρων. Ο ακριβής καθορισμός (calibration) αυτών των μέτρων θα επιβεβαιωθεί στο τέλος του προγράμματος από το Eurogroup στη βάση ενός αναθεωρημένου DSA, σε συνεργασία με τους ευρωπαικούς θεσμούς, ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του χρέους αλλά και η συμμόρφωση με το ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο.» Κοινώς, θα υπάρξει διακριτή διαδικασία αξιολόγησης, εκτίμησης βιωσιμότητας και φυσικά πολιτικής διαπραγμάτευσης.
Παράλληλα, η ανακοίνωση του Eurogroup περιλαμβάνει και την καταρχήν απόφαση του ΔΝΤ για παραμονή μέσα στο ελληνικό πρόγραμμα: «Η διοίκηση του ΔΝΤ θα εισηγηθεί σύντομα στο εκτελεστικό συμβούλιο του Ταμείου την έγκριση επί της αρχής του αιτήματος της Ελλάδας για μια συμφωνία εν αναμονή (Stand by Arrangement). To ΔΝΤ καλωσορίζει την περαιτέρω εξειδίκευση των μέτρων για το χρέος που ανακοίνωσαν τα κράτη μέλη και συμφωνεί ότι αντιπροσωπεύουν ενα σημαντικό βήμα προς την βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους.» Εδώ πρέπει να πούμε ότι αυτή η παραμονή του ΔΝΤ, που σημαίνει ότι στο «μίγμα πολιτικής» μπαίνουν και οι συχνά ακόμη οι επιθετικές απαιτήσεις των εκπροσώπων του, ήταν κυρίως απαίτηση της ευρωπαϊκής πλευρά, μια που η παρουσία του δίνει εικόνα φερεγγυότητας ως προς το πρόγραμμα. Βέβαια, το ΔΝΤ όταν μπει, θα απαιτήσει και αυτό ιδιαίτερες δεσμεύσεις από την ελληνική πλευρά.
Ωστόσο, το τίμημα για όλα αυτά είναι μια πρωτοφανής στην ιστορία δέσμευση μιας χώρας σε πολιτικές λιτότητας σε βάθος δεκαετιών: «Το Eurogroup καλωσορίζει τη δέσμευση της Ελλάδας για την διατήρηση πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ ως το 2022 και στη συνέχεια μιας δημοσιονομικής τροχιάς που είναι σύμφωνη με τις δεσμεύσεις της με βάση το ευρωπαϊκό δημοσιονομικό πλαίσιο, το οποίο θα μπορούσε να επιτευχθεί με βάση την ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με ένα πρωτογενές πλεόνασμα ίσο ή μεγαλύτερο, αλλά κοντά στο 2% του ΑΕΠ την περίοδο από το 2023 ως το 2060.»
Πρωτογενή πλεονάσματα σημαίνουν λιτότητα, διαρκείς περικοπές, αφαίρεση πόρων από την οικονομία για την αποπληρωμή του χρέους. Όπως και εάν τα παρουσιάσει κανείς, θα συνεπάγονται μια διατήρηση χαμηλού μισθολογικού κόστους, μειωμένων κοινωνικών παροχών, υψηλών μέσων ποσοστών ανεργίας, διαρκούς φυγής των νέων στο εξωτερικό και απουσίας μεγάλων αναπτυξιακών ρυθμών. Σαράντα τρία χρόνια πρωτογενών πλεονασμάτων ισοδυναμούν με ένα διαρκές μνημόνιο, αλλά και μια διαρκή επιτήρηση της ελληνικής οικονομίας.
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το 2018 βγαίνουμε από τα μνημόνια. Μόνο που, στο καλύτερο σενάριο, βγαίνουμε τυπικά από τα μνημόνια αλλά μένουμε για πολύ καιρό μέσα στις δεσμεύσεις τους, που τότε θα έρθουν ως όροι για την εφαρμογή των μέτρων για το χρέος, κοινώς ένα ακόμη Μνημόνιο με αντάλλαγμα τη ρύθμιση. Σε ένα λιγότερο καλό αλλά αρκετά πιθανό σενάριο, η Ελλάδα δεν θα μπορεί το 2018 να επιστρέψει πλήρως στις αγορές για τις δανειακές της ανάγκες, οπότε πιθανώς να χρειαστεί κάποια επιπλέον χρηματοδοτική ενίσχυση, προφανώς με το ανάλογο μνημόνιο.
Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι η κυβέρνηση κερδίζει πολιτικό χρόνο και έχει την άνεση τους επόμενους μήνες να βελτιώσει την εικόνα της, να εκμεταλλευτεί τη σεζόν του τουρισμού, να «τρέξει» το ΕΣΠΑ κ.λπ. Όμως, υπάρχει και ο πραγματικός χρόνος, αυτός που αφορά τις ζωές των ανθρώπων σε αυτή τη χώρα. Και σε αυτούς μόλις ανακοινώθηκαν διαρκή μέτρα λιτότητας μέχρι το 2060. Ζωή σε λόγου μας.
