Η Κίνα στην εποχή της «Σκέψης Σι Τζινπίνγκ»
Το 19ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας που θα ολοκληρωθεί στις 24 Οκτωβρίου αναμένεται όχι μόνο να επικυρώσει τη θέση του Ζι Τζινπίνγκ αλλά και τη στρατηγική που εκπροσωπεί για έναν πρωταγωνιστικό ρόλο της Κίνας στις επόμενες δεκαετίες.
Η αναφορά από τρία μέλη της Μόνιμης Επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας στη «Σκέψη Σι Τζινπίνγκ για το Σοσιαλισμό με Κινεζικά Χαρακτηριστικά στη Νέα Εποχή» δεν πέρασε απαρατήρητη. Μέχρι τώρα από τους «κομβικούς» ηγέτες μόνο ο Μάο διατηρούσε το προνόμιο της αναφοράς σε «Σκέψη Μάο Τσε Τουνγκ». Ακόμη και ο Ντενγκ Σιάο Πινγκ έφτασε μέχρι το σημείο να αναφέρονται στη θεωρία του, όχι στη σκέψη του. Εάν αυτό επικυρωθεί και με τροποποίηση του καταστατικού, τότε το 19ο Συνέδριο του ΚΚΚ θα αναβαθμίσει τη θέση του νυν γραμματέα του σε ένα επίπεδο ανάλογο με αυτό του ιδρυτή της σύγχρονης Κίνας.
Οι Δυτικοί αναλυτές συνήθως αναγιγνώσκουν τέτοιες εξελίξεις ως απλές μορφές συγκέντρωσης προσωπικής εξουσίας. Στο περίπλοκο, όμως, κινεζικό σύστημα εξουσίας αυτό αποτυπώνει την κυριαρχία μιας πολιτικής κατεύθυνσης για το μέλλον μιας τεράστιας χώρας που είναι ήδη η δεύτερη οικονομία του πλανήτη.
Άλλωστε, στο ιδιότυπο κινεζικό κοινωνικό σύστημα, όπου οι επιθετικές καπιταλιστικές μορφές συσσώρευσης (και εκμετάλλευσης) συνυπάρχουν με εκτεταμένες μορφές παρέμβασης και του κράτους και του κυρίαρχου κόμματος στην οικονομία αλλά και σε κάθε όψη της κοινωνικής ζωής, η κατεύθυνση που αποφασίζει το ΚΚΚ αποτελεί την πιο σημαντική διαδικασία χάραξης πολιτικής.
Σύμφωνα με το επίσημο αφήγημα μέχρι το 2050 η Κίνα θα πρέπει να είναι μια «ευημερούσα σύγχρονη σοσιαλιστική κοινωνία». Μέχρι το 2035 η πρόκληση θα συνεχίσει να είναι η σκληρή εργασία για την ολοκλήρωση του «σοσιαλιστικού εκσυγχρονισμού» και τα επόμενα 15 χρόνια η μετάβαση στη σοσιαλιστική κοινωνία, που θα είναι «ευημερούσα, ισχυρή, δημοκρατική, πολιτιστικά προοδευμένη, αρμονική και όμορφη».
Εάν μεταφράζαμε αυτή την κατεύθυνση θα λέγαμε ότι ο «σοσιαλιστικός εκσυγχρονισμός» αναφέρεται στην παραπέρα ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας, με έμφαση στην τεχνολογική αναβάθμιση και τη συνέχεια των επενδυτικών ανοιγμάτων στο εσωτερικό, η «αρμονία» στην αποφυγή μεγάλων κοινωνικών συγκρούσεων, η «ομορφιά» στην οικολογική διάσταση και η «ισχύς» στη σταδιακή απόκτηση ολοένα και σημαντικότερου διεθνούς ρόλου. Όσο για το σοσιαλισμό, αυτός αρκετά χρόνια τώρα αναφέρεται πολύ περισσότερο στον διευθυντικό ρόλο του κόμματος σε μια διαδικασία από τα πάνω εκσυγχρονισμού της κινεζικής κοινωνίας και στην αποφυγή μεγάλων κοινωνικών ανισοτήτων παρά στην αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων ή την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας. Είναι ένας ιδιότυπος πατερναλιστικός καπιταλιστικός εκσυγχρονισμός στον οποίο το κόμμα αναλαμβάνει να εγγυηθεί ένα βαθμό κοινωνικής δικαιοσύνης και ισορροπίας.
Δεν είναι τυχαία άλλωστε τα προηγούμενα χρόνια η πάλη κατά της διαφθοράς. Σε ένα σύστημα όπου η κομματική, κρατική και οικονομική εξουσία διαπλέκονται η διαφθορά καθίσταται ενδημική, απειλώντας με κρίση νομιμοποίησης. Αντίστοιχα, οι αναφορές σε δημοκρατία ή στη κυριαρχία του νόμου αναφέρονται ακριβώς στην προσπάθεια να διαμορφωθούν όροι νομιμότητας ενάντια στις όποιες αυθαιρεσίας και να κατοχυρωθούν εσωτερικά checks and balances σε μια χώρα με μονοκομματικό σύστημα.
Το ΚΚΚ δηλώνει ότι η Κίνα δεν θα επιδιώξει την ηγεμονία ή την εδαφική επέκταση. Όμως, περισσότερο παρά ποτέ στην τρέχουσα περίοδο η Κίνα διεκδικεί και έναν άλλο διεθνή ρόλο. Η στρατηγική του «ενός δρόμου και της μίας ζώνης», ή ο «σύγχρονος δρόμος του μεταξιού», δεν αναφέρεται μόνο στην εξασφάλιση πρόσβασης των κινεζικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές, αλλά παρουσιάζεται και ως μια εναλλακτική παγκοσμιοποίηση που δεν στηρίζεται τόσο στις χρηματοοικονομικές ροές αλλά στις επενδύσεις και στην τεχνολογία με όρους αμοιβαία συμφέροντες για τους συναλλασσόμενους. Ούτε είναι τυχαίος ο στρατηγικός τρόπος με τον οποίο έχει προβάλει το παράδειγμα των BRICS το κινεζικό καθεστώς. Αποκορύφωμα, όλα αυτών η εικόνα μιας Κίνας που υπερασπίζεται την «παγκοσμιοποίηση» την ώρα που η τρέχουσα αμερικανική κυβέρνηση αποσύρεται από διαπραγματεύσεις για συμφωνίες διεθνούς εμπορίου.
Την ίδια στιγμή δεν θα πρέπει να διαφύγουν της προσοχής μας οι βασικές αρχές βάσει των οποίων κινείται η κινεζική διπλωματία. Σεβασμός των συνόρων, όχι αποσχιστικές τάσεις, όχι επεμβάσεις στο εσωτερικό άλλων, σεβασμός των γεωστρατηγικών «ζωνών επιρροής». Εάν τα συνδυάσει κανείς με πολιτικές όπως το διαρκές άνοιγμα προς τα έξω, την ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στην οικολογία, την αναβάθμιση των κινεζικών ένοπλων δυνάμεων, αλλά και την στρατηγική σχέση με τη Ρωσία, θα διαπιστώσει μια διεκδίκηση όλο και πιο πρωταγωνιστικού ρόλου στις διεθνείς εξελίξεις.
Άλλωστε, απέναντι σε μια Δύση όπου κυριαρχεί ένας μεταδημοκρατικός, αυταρχικός και σε κρίση νομιμοποίησης νεοφιλελευθερισμός, το κινεζικό πρότυπο ενός αυταρχικού πατερναλιστικού καπιταλισμού με «αρμονία» και μπόλικες επενδύσεις μπορεί να φαντάζει ελκυστικό σε αρκετούς, έστω και εάν δεν προσφέρει δυτικού τύπου δημοκρατία ή ελευθερίες.
Απέναντι στην κρίση του «αμερικανικού ονείρου», ένα δυνάμει «κινεζικό όνειρο»; Μένει να το δούμε.
