Δεν εκδίδονται οι οκτώ αξιωματικοί στην Τουρκία: Οι πολιτικές δυσκολίες και η «ανεξαρτησία» της Δικαιοσύνης
Ο Άρειος Πάγος απέρριψε το αίτημα των τουρκικών αρχών να εκδοθούν στην Τουρκία οι οκτώ τούρκοι αξιωματικοί, που κατέφυγαν στην Ελλάδα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του καθεστώτος Ερντογάν τον περασμένο Ιούλιο. Μια αντικειμενική δυσκολία της υπόθεσης των οκτώ σε πολιτικό επίπεδο είναι πως η Ελληνική Δικαιοσύνη αποφασίζει τη μη έκδοση εξαιτίας παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια χώρα που η κυβέρνηση θεωρεί «ασφαλή» για την επιστροφή προσφύγων. Από την άλλη, η απόφαση διευκολύνει την κυβέρνηση από την άποψη ότι η ίδια έχει εμφανιστεί υποχωρητική προς τον Ταγίπ Ερντογάν αλλά δεν μπορεί να παρέμβει στη Δικαιοσύνη, ενώ ο υπουργός Δικαιοσύνης γλιτώνει από το βάρος της τελικής διευθέτησης του ζητήματος, το οποίο θα έπεφτε στους ώμους του αν η απόφαση ήταν αντίθετη. Σε κάθε περίπτωση, δίχως να χρειάζεται κανείς να συμμεριστεί διακηρύξεις περί «ευρωπαϊσμού» της Ελληνικής Δικαιοσύνης –λες και αυτό είναι κάτι το αυτονόητα θετικό–, η σημερινή απόφαση του Αρείου Πάγου ήταν αδιαμφισβήτητα φωτεινή στα μάτια κάθε φίλου της ελευθερίας.
Ο Άρειος Πάγος απέρριψε το αίτημα των τουρκικών αρχών να εκδοθούν στην Τουρκία οι οκτώ τούρκοι αξιωματικοί, που κατέφυγαν στην Ελλάδα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του καθεστώτος Ερντογάν τον περασμένο Ιούλιο. Το ανώτατο δικαστήριο συνεδρίασε σε τρεις συνθέσεις, την περασμένη εβδομάδα, αλλά οι αποφάσεις ανακοινώθηκαν μαζί, σήμερα. Για τους τέσσερις πρώτους αξιωματικούς, η απόφαση ήταν ομόφωνη, για τους επόμενους δύο το δικαστήριο αποφάσισε με μειοψηφία ενός μέλους, και για τους δύο τελευταίους η απόφαση ήταν και πάλι ομόφωνη. Οι εισαγγελείς και στις τρεις συνθέσεις είχαν εισηγηθεί την απόρριψη του αιτήματος έκδοσης για όλους τους αξιωματικούς.
Μαζί με την απόρριψη του αιτήματος της Τουρκίας, ο Άρειος Πάγος διέταξε και την άρση της κράτησής τους – αν δεν επιβάλλεται για άλλους λόγους. Στην πράξη, οι οκτώ θα συνεχίσουν να κρατούνται ωσότου ολοκληρωθεί η διαδικασία εξέτασης των αιτημάτων ασύλου που έχουν υποβάλει. Επί της ουσίας, το ανώτατο δικαστήριο δέχτηκε τη θέση των αξιωματικών ότι η έκδοσή τους στην Τουρκία θα τους εξέθετε σε βασανιστήρια και ταπεινωτική μεταχείριση και ότι δεν υφίσταται η εγγύηση της δίκαιης δίκης. Η απόφαση του Αρείου Πάγου είναι αμετάκλητη και ο υπουργός Δικαιοσύνης δεν έχει δικαίωμα να την ανατρέψει, όπως θα ίσχυε στην περίπτωση που το δικαστήριο είχε αποφασίσει να τους εκδώσει.
Οι πρώτες αντιδράσεις των τουρκικών ΜΜΕ είναι, αναμενόμενα, επικριτικές για την Ελλάδα και το δικαστικό της σύστημα, ενώ σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Αναντολού, οι εισαγγελικές αρχές της Κωνσταντινούπολης εξέδωσαν ένταλμα σύλληψης των οκτώ αξιωματικών αμέσως μετά την ανακοίνωση της απόφασης του Αρείου Πάγου. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι αν διαβιβαστεί το ένταλμα στην Ιντερπόλ, οι αξιωματικοί θα κινδυνεύουν να συλληφθούν αν βρεθούν σε άλλη χώρα στο μέλλον και να αντιμετωπίσουν νέο αίτημα έκδοσης στην Τουρκία.
Ο αρχικός προγραμματισμός ήθελε τις αποφάσεις του Αρείου Πάγου να έχουν ανακοινωθεί την περασμένη Δευτέρα, όταν ξαφνικά δηλώθηκε πως η ανακοίνωση θα αναβαλλόταν για σήμερα, γεγονός που γέννησε ερωτήματα σχετικά με πολιτικές πιέσεις που πιθανώς ασκούνταν στους δικαστές. Άλλωστε, παρά τις διαβεβαιώσεις του πρωθυπουργού, του υπουργού Δικαιοσύνης και άλλων κυβερνητικών στελεχών ότι δεν θα παρέμβουν στην «ανεξάρτητη Ελληνική Δικαιοσύνη», όλο το προηγούμενο διάστημα υπήρξε πλήθος δειγμάτων για το αντίθετο, κυρίως μέσω δηλώσεων που καταστρατηγούσαν το τεκμήριο αθωότητας και φωτογράφιζαν τους οκτώ ως πραξικοπηματίες: ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, είχε σπεύσει να αναρτήσει στο Twitter, μόλις λίγες ώρες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, ότι ο ελληνικός λαός βρίσκεται «στο πλευρό της συνταγματικής νομιμότητας» και όταν, δύο περίπου μήνες αργότερα, συνάντησε τον Ταγίπ Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, είχε δημοσιοποιηθεί η αποστροφή του ότι οι πραξικοπηματίες «δεν είναι καλοδεχούμενοι στην Ελλάδα». Η αποστροφή αυτή απηχούσε τη δήλωση που είχε κάνει η κυβερνητική εκπρόσωπος Όλγα Γεροβασίλη, την επομένη της απόπειρας πραξικοπήματος, πως «σε ό,τι αφορά τους οκτώ συλληφθέντες θα τηρηθούν οι προβλεπόμενες διαδικασίες από το Διεθνές Δίκαιο, ωστόσο λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψη ότι οι συλληφθέντες στη χώρα τους κατηγορούνται για παραβίαση της συνταγματικής νομιμότητας και απόπειρα κατάλυσης της Δημοκρατίας». Στο ίδιο ακριβώς πνεύμα είχε κινηθεί και ο υφυπουργός Άμυνας Δημήτρης Βίτσας δηλώνοντας στο Mega Channel, την επόμενη μέρα, ότι «το επιχείρημα υπέρ της έκδοσης από την πλευρά της Τουρκίας είναι αρκετά ισχυρό, θα έλεγα πολύ ισχυρό. Το γεγονός ότι παραβιάστηκε η συνταγματική νομιμότητα και ότι υπήρξε απόπειρα κατάλυσης της δημοκρατίας είναι ένα ισχυρό επιχείρημα». Και πολύ πρόσφατα, ο υπουργός Δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής, σε μια μάλλον αψυχολόγητη επίθεσή του εναντίον της πρωτοβουλίας πολιτών για τη μη έκδοση των οκτώ, καταστρατήγησε και αυτός το τεκμήριο αθωότητας και συνέβαλε στη δημιουργία κλίματος χαρακτηρίζοντας τους οκτώ «υπό κατηγορία πραξικοπηματίες». Αυτό που έλειψε σε μεγάλο βαθμό από τη δημόσια συζήτηση και το κλίμα που διαμορφώθηκε με ευθύνη πρωτίστως της ελληνικής κυβέρνησης ήταν το γεγονός ότι οι οκτώ αξιωματικοί εξαρχής δήλωσαν αθώοι, αρνήθηκαν κάθε ανάμειξη στο πραξικόπημα, ενώ σχετικά με την κατηγορία της «απόπειρας ανθρωποκτονίας του προέδρου Ερντογάν» τόνισαν ότι βρίσκονταν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, όπως είχαμε την τύχη να καταγράψουμε με τα δικά τους λόγια όταν τους συναντήσαμε στο αστυνομικό τμήμα όπου κρατούνται.
Οι τούρκοι αξιωματικοί προσέρχονται στον Άρειο Πάγο. Φωτογραφία: Νίκος Λιμπερτάς / SOOC
Στην πραγματικότητα, σε διπλωματικό επίπεδο, η ελληνική κυβέρνηση θέλησε να εμφανιστεί πρόθυμη να βοηθήσει την Τουρκία με όποιον τρόπο μπορεί και σίγουρα διαφάνηκε ο διαχρονικός δισταγμός της ελληνικής διπλωματίας να τηρήσει σκληρή στάση απέναντι στην Τουρκία· ένας δισταγμός που επιτάθηκε τόσο ενόψει των συνεχιζόμενων συνομιλιών για το Κυπριακό όσο και λόγω του προσφυγικού ζητήματος και της λεγόμενης «Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας», στην οποία η Ελλάδα έχει θριαμβολογικά προσχωρήσει. Άλλωστε, βάσει της συμφωνίας, η Τουρκία χαρακτηρίζεται «ασφαλής χώρα», ένας χαρακτηρισμός τον οποίο η ελληνική κυβέρνηση υποστηρίζει. Και αυτή είναι μια αντικειμενική δυσκολία της υπόθεσης των οκτώ σε πολιτικό επίπεδο: η Ελληνική Δικαιοσύνη αποφασίζει τη μη έκδοση εξαιτίας παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια χώρα που η κυβέρνηση θεωρεί «ασφαλή» για την επιστροφή προσφύγων. Από την άλλη, η απόφαση διευκολύνει την κυβέρνηση από την άποψη ότι η ίδια έχει εμφανιστεί υποχωρητική προς τον Ταγίπ Ερντογάν αλλά δεν μπορεί να παρέμβει στη Δικαιοσύνη, ενώ ο υπουργός Δικαιοσύνης γλιτώνει από το βάρος της τελικής διευθέτησης του ζητήματος, το οποίο θα έπεφτε στους ώμους του αν η απόφαση ήταν αντίθετη.
Εντέλει, και αναμένοντας τις επόμενες εξελίξεις στην υπόθεση, δύο παρατηρήσεις νομίζουμε πως είναι χρήσιμες: Πρώτον, ενώ είναι αδιαμφισβήτητα θετικό το γεγονός ότι πολίτες ποικίλων πολιτικών πεποιθήσεων στήριξαν τον αγώνα των οκτώ, σίγουρα προκαλεί ένα ενδιαφέρον η ευκολία με την οποία χαιρετίζεται η «ανεξαρτησία» της Ελληνικής Δικαιοσύνης κάθε φορά που μια απόφαση εμφανίζεται προοδευτική ή, σε κάθε περίπτωση, να προάγει την δικαιωματική ατζέντα. Ας θυμηθούμε, όμως, ότι η Ελληνική Δικαιοσύνη έχει μια «παράδοση» μη έκδοσης Τούρκων -και Κούρδων- στην Τουρκία, η οποία διέπεται μάλλον από «εθνικά αντανακλαστικά» και λιγότερο από δικαιωματισμό. Η συζήτηση περί «ανεξαρτησίας» είναι συνεπώς μάλλον πιο περίπλοκη. Προτιμότερο θα ήταν, ίσως, να μείνουμε στο ότι η συγκεκριμένη απόφαση είναι προοδευτική και να μην ξεχνάμε ότι σε πλείστες όσες άλλες υποθέσεις, η Ελληνική Δικαιοσύνη παραμένει με την πλευρά της καταστολής και της εξυπηρέτησης των πολιτικών επιδιώξεων της εκτελεστικής εξουσίας.
Δεύτερον, με την επιφύλαξη της μελέτης του πλήρους σκεπτικού της απόφασης, ο Άρειος Πάγος φαίνεται ότι απέφυγε την πλέον προφανή πλευρά της υπόθεσης στην οποία η ίδια του η νομολογία θα έπρεπε να τον οδηγήσει, δηλαδή την εξέταση του πολιτικού χαρακτήρα των αδικημάτων για τα οποία κατηγορούνται οι οκτώ. Λογική κι αναμενόμενη επιλογή, καθώς τότε θα ανέκυπτε και πάλι στη δημοσιότητα η παραδοξολογία που διέπει την αντιμετώπιση των πολιτικών αδικημάτων στη χώρα μας, καθώς το δικαστικό σύστημα υπακούει στην επιταγή της εκτελεστικής εξουσίας να τα κρατάει μακριά από τον φυσικό τους δικαστή, δηλαδή τα μεικτά ορκωτά δικαστήρια.
Σε κάθε περίπτωση, δίχως να χρειάζεται κανείς να συμμεριστεί διακηρύξεις περί «ευρωπαϊσμού» της Ελληνικής Δικαιοσύνης –λες και αυτό είναι κάτι το αυτονόητα θετικό–, η σημερινή απόφαση του Αρείου Πάγου ήταν αδιαμφισβήτητα φωτεινή στα μάτια κάθε φίλου της ελευθερίας.
