Cornel West: «Η νεοφιλελεύθερη υπνοβασία της Μαύρης Αμερικής τελειώνει!»
Πέρυσι, όταν ο Μπέρνι Σάντερς ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του για το χρίσμα των Δημοκρατικών για την Προεδρία των ΗΠΑ, ελάχιστοι πίστεψαν ότι θα είχε οποιαδήποτε επιτυχία. Πολλοί υπέθεσαν ότι η δημόσια προάσπιση ιδεών όπως «δημοκρατικός σοσιαλισμός» ή «πολιτική επανάσταση» θα αποξένωνε τους εκλογείς των ΗΠΑ. Αλλά αυτό που ακολούθησε ήταν μια σειρά απρόσμενων νικών σε διάφορες πολιτείες. Ελάχιστοι είναι καταλληλότεροι για να εξηγήσουν αυτές τις εξελίξεις, συμπεριλαμβανομένης και της ανησυχητικής ανόδου του Ντόναλντ Τραμπ, από τον αμερικάνο φιλόσοφο και δημόσιο διανοούμενο, Κόρνελ Γουέστ. Το έργο του του πάνω στον ρόλο της φυλής, του φύλου και της τάξης στην αμερικάνικη κοινωνία, καθώς επίσης και η πολιτική του εμπειρία ως επιφανούς μέλους των Δημοκρατικών Σοσιαλιστών της Αμερικής τού εξασφαλίζει μια εναργή κατανόηση της τωρινής πολιτικής συγκυρίας και της σημασίας της για την Αριστερά. Η φωνή του έχει ακόμα μεγαλύτερο βάρος στο αμερικάνικο πολιτικό σκηνικό του σήμερα, με δεδομένο ότι ο Σάντερς τον επέλεξε ως μέλος της συντακτικής επιτροπής του προγράμματος των Δημοκρατικών.
Ο αμερικάνος φιλόσοφος και ακτιβιστής Κόρνελ Γουέστ συζητάει με τον Γιώργο Σουβλή για τον νεο-λαϊκισμό του Μπέρνι Σάντερς, τον νεο-φασισμό του Ντόναλντ Τραμπ και το τέλος του μυωπικού καριερισμού και χρόνιου ναρκισσισμού που εμπόδισαν κάθε σοβαρή κριτική του νεοφιλελευθερισμού του Ομπάμα. Η συνέντευξη έγινε για το Open Democracy και αναδημοσιεύεται στα ελληνικά -σε πληρέστερη μορφή- αποκλειστικά στο UNFOLLOW.
Μετάφραση: Γιάννης – Ορέστης Παπαδημητρίου
Ποιες ήταν οι πιο καθοριστικές διανοητικές και πολιτικές επιρροές στη διαμόρφωση της προσωπικότητας σου;
Είμαι πάνω από όλα ένας επαναστάτης Χριστιανός. Αυτό πατάει πάνω σε μια άφατη αγάπη από την μαύρη οικογένεια και εκκλησία μου και έχει ρίζες σε μια απόρθητη ελευθερία από τους μέντορές μου (Μάρτιν Κίλσον, Χίλαρυ Πάτναμ, Σέλντον Βόλιν, Πρέστον Γουίλιαμς, Στάνλεϊ Αρόνοβιτς, Ρίτσαρντ Ρόρτυ) και συναδέλφους μου (Τζέιμς Κόουν, Έντουαρντ Σαΐντ, Τζεφ Στάουτ, Τζέιμς Ουάσινγκτον, Πωλ Μπόουβ, Τόνι Μόρισον).
Περιττό να πω, πρώην φοιτητές μου (που τώρα είναι εξαιρετικές προσωπικότητες οι ίδιες/οι), όπως ο Ντέιβιντ Κιμ, η Ιμάνι Πέρυ, ο Έντι Γκλοντ, η Λεόρα Μπάτσνικ, η Φάρα Τζάσμιν Γκρίφιν, ο Άντρε Γουίλις και ο Μάθιου Μπρίονς επηρέασαν βαθιά αυτά που λέω και κάνω. Η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ το 1968 πυροδότησε τον ακτιβισμό μου και ο επαναστατικός διεθνισμός του Κόμματος των Μαύρων Πανθήρων -όπως διαμορφώθηκε από τον Μάλκολμ Χ και τον Φραντς Φανόν- επέδρασε στη θεωρία και την πράξη μου.
Οι πιο σημαντικές μορφές που επηρέασαν την αντίληψη που έχω για τον εαυτό μου είναι ο Τζον Κολτρέιν, ο Άντον Τσέχοφ, ο ραβίνος Έιμπραχαμ Τζόσουα Χέσελ και η Ντόροθι Ντέι.
Θεωρείς τον εαυτό σου μαρξιστή;
Δεν είμαι ούτε μαρξιστής, ούτε αντιμαρξιστής. Ως Χριστιανός, ρίχνω μεγάλο βάρος στις ηθικές και πνευματικές διαστάσεις της ανθρώπινης κατάστασης, κάτι που είναι ξένο σε μεγάλο –αν όχι στο μεγαλύτερο– μέρος της μαρξιστικής παράδοσης. Ως άνθρωπος των μπλουζ στον τρόπο σκέψης, έχω μία κωμικοτραγική στάση απέναντι στην πραγματικότητα που διαφέρει με μεγάλο –αν όχι το μεγαλύτερο– μέρος της μαρξιστικής παράδοσης. Ως επαναστάτης, επισημαίνω τις διάφορες δομές κυριαρχίας και τους τρόπους εκμετάλλευσης που διώχνουν απ’ τον ορίζοντά τους την πολύτιμη ανθρωπιά και ατομικότητα των συνανθρώπων μας – αυτές που καθιστούν αναντικατάστατες τις μαρξιστικές αναλύσεις.
Αυτό σημαίνει ότι είμαι ένας τζαζ μαχητής της ελευθερίας, ωθούμενος από μια ακαταμάχητη αγάπη για τα πλάσματα, που καθοδηγείται από ευέλικτες, ρευστές, πρωτεϊκές αναλύσεις και δράσεις που προσπαθούν να σώσουν την γη και να ενδυναμώσουν της γης τους κολασμένους.
Συμφωνείς μ’ αυτούς στην Αριστερά που λένε πως το Δημοκρατικό Κόμμα δεν μπορεί να αναδιαμορφωθεί προκειμένου να εκπροσωπεί τις εργαζόμενες τάξεις; Ποια είναι η κληρονομιά της διακυβέρνησης Ομπάμα;
Βρισκόμαστε σ’ ένα σταυροδρόμι της αμερικάνικης Ιστορίας. Καλούμαστε να διαλέξουμε ανάμεσα σ’ έναν νεοφασισμό υπό κατασκευή (Τραμπ), έναν νεοφιλελευθερισμό που φθίνει (Κλίντον) και έναν νεολαϊκισμό που κερδίζει έδαφος (Σάντερς). Τα status quo τόσο εντός των Δημοκρατικών όσο και των Ρεπουμπλικάνων καταρρέουν. Ο Ομπάμα είναι η τελευταία πνοή του νεοφιλελευθερισμού που γεννήθηκε με τον Κάρτερ ως μαζική απάντηση στις δομικές κρίσεις της παγκόσμιας οικονομίας στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Αυτή η απόπειρα χρηματιστικοποίησης, ιδιωτικοποίησης και στρατιωτικοποίησης των λύσεών μας σε βαθιά προβλήματα –που αφορούν την οικονομία, την εκπαίδευση, το σωφρονιστικό σύστημα, την ασφάλεια και την επικοινωνία– έχει παραγάγει τεράστια οικονομική ανισότητα, κουλτούρες ρηχού θεάματος και διαβρωτική διαφθορά σε κάθε επίπεδο. Και τα δύο κόμματα υπήρξαν συνένοχα. Πολλά πράγματα εξαρτώνται απ’ το πώς θα αντιμετωπιστεί η καμπάνια του Σάντερς τον Ιούλιο [στμ: στο Συνέδριο των Δημοκρατικών] και απ’ το τι θα κάνουμε μετά όλοι εμείς που στηρίζουμε κριτικά τον Σάντερς.
Πώς βλέπεις το φαινόμενο Τραμπ;
Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ένας δισεκατομμυριούχος ψευδολαϊκιστής με την ευαισθησία ενός τυράννου και την προσωπικότητα ενός νάρκισσου – συνεπώς, ένας νεοφασίστας υπό κατασκευή. Το πρόγραμμά του συνενώνει σε ένα φονικό μίγμα τις μεγάλες τράπεζες και επιχειρήσεις, την ξενοφοβική στοχοποίηση (Μεξικάνων, γυναικών, Μουσουλμάνων, Μαύρων και μη-στρέιτ), την οικονομική ανησυχία και την εθνική δυσφορία που τέμνεται με τις στρατιωτικές βλέψεις στο εξωτερικό. Έτσι μοιάζει ο αμερικάνικος φασισμός – μια ηχώ του It Can’t Happen Here του Σίνκλαιρ Λιούις(1935), του κλασικού μυθιστορήματος του αμερικάνικου φασισμού.
Μπορεί ο Μπέρνι Σάντερς να κάνει τη διαφορά; Αυτοαποκαλείται δημοκρατικός σοσιαλιστής. Τι σημαίνει για σένα αυτή η πολιτική παράδοση;
Φωτογραφία: Evan Vucci/AP/Press Association
Ο Μπέρνι Σάντερς είναι μια σπάνια φιγούρα αυθεντικής ακεραιότητας και βαθιά ριζωμένων πεποιθήσεων που εδώ και πενήντα χρόνια διεξάγει αγώνα κατά της πλουτοκρατίας των ΗΠΑ, της ξενοφοβίας και της ανδρικής κυριαρχίας. Πριν από έναν χρόνο είχε 3% αποδοχή στις δημοσκοπήσεις. Σήμερα έχει μία ευκαιρία να κερδίσει την κλιντονική μηχανή που κατασκευάζεται εδώ και τριάντα χρόνια.
Παρά τον αυτοπροσδιορισμό του Σάντερς ως Δημοκρατικού Σοσιαλιστή, η πλατφόρμα του είναι παλαιομοδίτικη νεολαϊκιστική: μια ηθική διακυβέρνηση για τη διάσωση των εργαζόμενων και φτωχών ανθρώπων που διαλύθηκαν από την απληστία της Wall Street και την αδιαφορία της ανώτερης μεσαίας τάξης για τις ευκαιρίες που εξαφανίζονται για τους ευάλωτους συμπολίτες μας. Είδαμε την κυβέρνηση να σώζει τη Wall Street και βλέπουμε πώς διάφοροι λομπίστες προστατεύουν τους προύχοντες. Η νεολαϊκιστική γοητεία του Σάντερς είναι επίκαιρη και απόλυτα κατανοητή. Ως Δημοκράτης Σοσιαλιστής εδώ και 35 χρόνια, σύντροφος δηλαδή του αγαπημένου μου Αδελφού Μπέρνι, δεν έχω καμία αμφιβολία ότι έχει μία νεολαϊκιστική και όχι Δημοκρατική Σοσιαλιστική πλατφόρμα.
Αν ο Σάντερς αποτύχει, πώς πιστεύεις ότι θα μπορούσε να γεννηθεί ένα κοινωνικό κίνημα από την καμπάνια του;
Οι πολιτικές καμπάνιες δεν είναι κοινωνικά κινήματα. Ακόμα και οι σπουδαίες καμπάνιες, όπως αυτή του Τζάκσον τη δεκαετία του ’80, του Ομπάμα στο πρόσφατο παρελθόν και του Σάντερς σήμερα, δεν είναι κοινωνικά κινήματα. Πρέπει να διαχωρίσουμε τις κοινωνικές δυναμικές, τις κοινωνικές εξεγέρσεις και τα κοινωνικά κινήματα. Δεδομένου του όγκου του κράτους ασφάλειας και της διάχυσης του σωφρονιστικού κράτους, τα κοινωνικά κινήματα σπανίζουν –στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον– και η αμερικάνικη Αυτοκρατορία είναι πλέον πιο ώριμη για μια αντεπανάσταση απ’ ότι για μια επανάσταση, για δεξιά κινήματα, αντί για αριστερά. Αυτό οφείλεται κυρίως στη βαθιά ριζωμένη ξενοφοβία της χώρας και στο πρόδηλο μιλιταριστικό αίσθημα στην κουλτούρα της. Συνεπώς, προοδευτικές κοινωνικές δυναμικές και χαοτικές κοινωνικές εξεγέρσεις είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν, ν’ αναδιαμορφώσουν τις προτεραιότητές μας και να κερδίσουν κάποιες υποχωρήσεις από τις άπληστες ελίτ και τους άκαμπτους πολίτες. Γι’ αυτό είναι ζωτικής σημασίας οι ηθικές και πνευματικές διαστάσεις του κοινωνικού ακτιβισμού: για να διατηρήσουν τη βούλησή μας να παλέψουμε μέσα και ενάντια στο σύστημα με πολύ μικρές πιθανότητες να έχουμε άμεσες νίκες.
Τι συμπεραίνεις απ’ τις συζητήσεις πάνω στην αδυναμία του μηνύματος του Μπέρνι Σάντερς να έχει την ίδια απήχηση σε κάποιους μαύρους ψηφοφόρους;
Οι μαύροι είναι το πιο προοδευτικό εκλογικό μπλοκ σε θέματα οικονομίας, ρατσισμού και εκπαίδευσης. Ο Μπέρνι Σάντερς είναι ο πιο προοδευτικός υποψήφιος σ’ αυτά τα θέματα. Μέχρι τώρα, οι μαύροι παραμένουν προσδεδεμένοι στο οικείο τους νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα της Κλίντον και όχι στον σχετικά άγνωστο Σάντερς. Οι μαύροι φοβούνται τον Τραμπ και διστάζουν να κάνουν την αλλαγή με τον πολύ λιγότερο γνωστό Σάντερς. Αλλά όπως έχουμε υποστηρίξει πολλοί –μεταξύ των οποίων ο Άντολφ Ριντ Τζούνιορ και η Μισέλ Αλεξάντερ– οι νεοφιλελεύθερες και μιλιταριστικές πολιτικές της Κλίντον έχουν προκαλέσει μεγάλη ζημία στους εργαζόμενους και τους φτωχούς εντός κι εκτός της χώρας.
Ωστόσο, η υψηλή δημοσιότητα των νεοφιλελεύθερων μαύρων πολιτικών, των αναλυτών των μεγάλων μέσων και των διανοουμένων, καθιστά δύσκολο για μας το να έχουμε ισχυρό αντίκτυπο. Παρ’ όλα αυτά, συσσωρεύωνται τα στοιχεία που δείχνουν ότι η κλιντονική μηχανή –τυλιγμένη με το κουστούμι του Ομπάμα– ξεμένει από καύσιμα. Η νεοφιλελεύθερη υπνοβασία της Μαύρης Αμερικής τελειώνει!
Τι πιστεύεις για το Black Lives Matter και τι οργανωτική μορφή βλέπεις ότι θα προσλάβει στο μέλλον;
Η ανάδυση του Black Lives Matter αποτελεί μία αξιοθαύμαστη νέα στράτευση, το πρώιμο σημάδι της θραύσης της νεοφιλελεύθερης υπνοβασίας της Μαύρης Αμερικής. Αυτή η ανάδυση ξεγυμνώνει την πνευματική διάβρωση και την ηθική δειλία μεγάλου μέρους των Μαύρων ηγεσιών, πολιτικών, διανοητικών και θρησκευτικών. Ο μυωπικός καριερισμός και ο χρόνιος ναρκισσισμός που απέτρεψαν κάθε σοβαρή κριτική του νεοφιλελευθερισμού του Ομπάμα, βρίσκονται πια σε κοινή θέα χάρη σ’ αυτούς τους θαρραλέους νεαρούς που ήρθαν πρόσωπο με πρόσωπο με τα στρατιωτικά τανκ, προκειμένου να δείξουν την αγάπη τους γι’ αυτούς που πυροβολήθηκαν εν ψυχρώ από μία ασύδοτη αστυνομία που απαντάει σ’ έναν μαύρο Πρόεδρο, έναν μαύρο γενικό Εισαγγελέα και έναν μαύρο στο υπουργείο Εθνικής Ασφάλειας. Το κατηγορητήριο για τη νεοφιλελεύθερη μαύρη εξουσία μπροστά στη μαζική οδύνη των μαύρων έφεραν στο προσκήνιο οι ακτιβιστές του Black Lives Matter! Κι αυτή είναι μόνο η κορυφή ενός παγόβουνου που έχει αρχίσει να λιώνει για τις μαύρες ελίτ που σώπασαν και αρκέστηκαν στα συμβολικά ψίχουλα όταν πολύτιμοι φτωχοί μαύροι συντρίβονταν. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο Μάλκομ Χ και η Φάννυ Λου Χάμερ κλαίνε από τον τάφο τους – και μετά χαμογελάνε στους ακτιβιστές του Black Lives Matter.
Τι οργανωτική μορφή θα διαλέξουν οι ακτιβιστές του Black Lives Matter; Δύσκολο να κάνει κανείς προβλέψεις. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η καθεστηκυία τάξη θα επιχειρήσει να τους διασπάσει και να τους ενσωματώσει, ελαττώνοντας τον αντίκτυπο των φωνών και των μαρτυριών τους. Θέλω απλά να είμαι μέρος αυτής της διαδικασίας επιλογής: όχι ως κεντρική φιγούρα, αλλά ως ένας «ψημένος» γηραιότερος, πρόθυμος ν’ ακούσει και να μάθει, ακόμα κι όταν μιλάει ή πράττει.
Θα ήθελα μία σύντομη αναφορά στα παρακάτω πρόσωπα:
Μπιγιονσέ: Η μεγαλύτερη ψυχαγωγός της γενιάς της, με έλεγχο του σώματος και των χρημάτων της – ωστόσο, μέρος αυτής της κουλτούρας του θεάματος και της εικόνας που δεν δίνει χώρο σε ιδιοφυίες και γίγαντες σαν την εκφραστική Αρίθα Φράνκλιν!
Τζιλ Σκοτ-Χέρον: Πρότυπο επαναστάτη μαύρου καλλιτέχνη. Υπήρξε ο νονός του χιπ-χοπ.
Φραντς Φάνον: Ο σπουδαιότερος επαναστάτης μαύρος διανοούμενος του 20ου αιώνα.
Μάλκομ Χ: Το πιο θαρραλέο και αφοσιωμένο στην αλήθεια μαύρο πρόσωπο στην ιστορία των ΗΠΑ. Ειλικρινής, πρόθυμος να αλλάξει, αλλά ανένδοτος στην αγάπη του για τους μαύρους.
