Στοιχεία από τη δεκαετία του ’90
Τα δεκαοκτώ χρόνια που πέρασαν από το θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου έδωσαν αφορμή σε πλήθος νοσταλγικά κι αντινοσταλγικά κείμενα να εξυμνήσουν άλλα τη ριζοσπαστική ισχυρή Ελλάδα, να απαξιώσουν άλλα την πολιτική του ΠΑΣΟΚ και τα δεινά που συσσώρευσε, υποτίθεται, στη χώρα, να προσπαθήσουν άλλα να χαρτογραφήσουν το ιδιαίτερο μείγμα νεολαιίστικης και λαϊκής κουλτούρας – εξάλλου η Αυριανή και τα πρώτα περιοδικά λάιφ στάιλ, όπως το Κλικ, ήταν συμπληρωματικοί μηχανισμοί της ημιεπίσημης ρητορικής της δεκαετίας του ’80. Η αλήθεια είναι πως συχνά, στην εποχή της απορρύθμισης, νοσταλγεί κανείς το λαϊκισμό της εποχής του Παπανδρέου και τον τρόπο με τον οποίο έδωσε αυτοπεποίθηση και πολλαπλά δικαιώματα στους πολίτες. Η αλήθεια είναι όμως επίσης πως πολλά από τα τέρατα με τα οποία πολεμά κανείς σήμερα στον δημόσιο βίο, από την ισχύ των τραπεζικών στελεχών ως τις συμμορίες της Χρυσής Αυγής και από τη νομιμοποίηση του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου ως την καινούργια ολιγαρχία γεννήθηκαν εκείνη την εποχή που ο Παπανδρέου πλέον έφθινε και γεννιόταν το καινούργιο εκσυγχρονιστικό παράδειγμα.
Από πολλές απόψεις, η δεκαετία του 1990 χρειάζεται επαναξιολόγηση. Όσον αφορά την επίσημη πολιτιστική πολιτική, δεν έχει ακόμη χαραχθεί μια νέα κατευθυντήρια γραμμή, μετά την ισχυρή παρουσία της Μελίνας Μερκούρη και το διπλό αίτημα της επιστροφής των Ελγινείων και της ανάπτυξης περιφερειακών κρατικά επιχορηγούμενων δομών. Οι επίγονοί της ακολούθησαν λίγο ως πολύ τον ίδιο δρόμο, όσοι τέλος πάντων άσκησαν κάποια πολιτική και δεν ήταν απλώς περαστικοί καθ’ οδόν προς άλλα αξιώματα. Κι αν το δεύτερο σκέλος του αιτήματος αποτελεί πλέον οριστικώς παρελθόν, το πρώτο παράγει ακόμα πομπώδεις δηλώσεις, κιτς θέαμα και ειρωνικά μειδιάματα. Στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται, μια νέα αφήγηση και η πολιτική που θα την ορίσει μοιάζουν απαραίτητες.
