Από το μνημόνιο στις Σκουριές: Είναι προεκλογικό πυροτέχνημα η απόφαση Σκουρλέτη;
Λίγες ημέρες μετά την ψήφιση του τρίτου μνημονίου, ο Πάνος Σκουρλέτης, που αντικατέστησε τον Παναγιώτη Λαφαζάνη στο υπουργείο Περιβάλλοντος, ανακάλεσε τις εγκρίσεις των τεχνικών μελετών της «Eldorado Gold - Ελληνικός Χρυσός» σε Σκουριές και Ολυμπιάδα. Η εταιρεία απάντησε βγάζοντας σε διαθεσιμότητα τους μεταλλωρύχους, οι οποίοι με τη σειρά τους κλείστηκαν στις στοές, ζητώντας από το υπουργείο να αναστείλει την απόφασή του. Παρότι τα κυρίαρχα ΜΜΕ κάνουν λόγο για έναν ΣΥΡΙΖΑ που διώχνει τις επενδύσεις, η απόφαση Σκουρλέτη εκλήφθηκε από πολλούς ως ένα προεκλογικό πυροτέχνημα. Από την άλλη, μέλη του ΣΥΡΙΖΑ, που παραμένουν στο κόμμα, παρά τη μνημονιακή στροφή, ομνύουν στο όνομα του πρώην υπουργού και κρίνουν τον προκάτοχό του ως αναποτελεσματικό. Ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο; Ποια η θέση του ΣΥΡΙΖΑ συνολικά και ποιος ο ρόλος του πρώην γραμματέα της κυβέρνησης Σπύρου Σαγιά;
Αυτός είναι ο πρόλογος που διάβασε η παρουσιάστρια ειδήσεων του Σκάι στις 31 Αυγούστου: «Να κλιμακώσουν τις κινητοποιήσεις τους, με επ’ αόριστον κατάληψη των μεταλλείων και των εργοταξίων, αποφάσισαν οι μεταλλωρύχοι στις Σκουριές. Σκηνές συναισθηματικά φορτισμένες εκτυλίχθηκαν σήμερα το πρωί, όταν μεταλλωρύχοι, που για 8η μέρα συνεχίζουν τις κινητοποιήσεις τους, είδαν για πρώτη φορά τα παιδιά τους πίσω από τα σιδερένια πλέγματα, ενώ έλαβαν και πακέτα με σπιτικό φαγητό».
Ακολούθησαν οι «συναισθηματικά φορτισμένες σκηνές» που μας υποσχέθηκε, με παιδιά μεταλλωρύχων να δακρύζουν μπροστά στην κάμερα του σταθμού και τις γυναίκες τους να τους περνούν πακέτα με νερά και τρόφιμα πάνω απ’ τα συρματοπλέγματα. Η δε ρεπόρτερ, που σε καθημερινή βάση αναμεταδίδει τις δυσκολίες του αγώνα των μεταλλωρύχων, φορώντας πάντα κράνος ασφαλείας –ακόμα κι έξω απ’ τη στοά– μας ενημερώνει ότι ο γιατρός που παρακολουθεί τους εργάτες, κάνει λόγο για ανησυχητικές καρδιοαναπνευστικές ενδείξεις, εξαιτίας της υγρασίας που επικρατεί και του μεγάλου βάθους στο οποίο βρίσκονται.
Οι μεταλλωρύχοι ζητούν να ανακληθεί η απόφαση του πρώην υπουργού Περιβάλλοντος Πάνου Σκουρλέτη στις 19 Αυγούστου, με την οποία ανακάλεσε τις εγκρίσεις των τεχνικών μελετών της «Eldorado Gold – Ελληνικός Χρυσός» σε Σκουριές και Ολυμπιάδα. Η απόφαση δεν αφορά το σύνολο των δραστηριοτήτων της εταιρείας, πράγμα που σημαίνει ότι η κερδοφόρα, ως αφορολόγητη, εξαγωγή προς την Κίνα, του χρυσοφόρου συμπυκνώματος Ολυμπιάδας συνεχίζεται κανονικά. Κανονικά επίσης συνεχίζονται οι εργασίες στις Μεταλλευτικές Εγκαταστάσεις Στρατωνίου, που λειτουργούν βάσει άλλης έγκρισης τεχνικής μελέτης, η οποία δεν έχει ανακληθεί. Παρ’ όλα αυτά η εταιρεία προχώρησε σε διαθεσιμότητες εργαζομένων, τις οποίες απειλεί ότι δεν θα άρει, αν δεν αλλάξει η απόφαση του υπουργού.
Η ευαισθησία του σταθμού απέναντι στη συγκεκριμένη κατηγορία εργαζομένων θα έλεγε κανείς ότι δεν έχει προηγούμενο. Παρατηρώντας και μόνο τις διατυπώσεις γίνεται αντιληπτό ότι επιθετικές εκφράσεις όπως «με κατάληψη απειλούν οι εργαζόμενοι», εκφράσεις που συνήθιζαν να χρησιμοποιούν οι δημοσιογράφοι τόσο του συγκεκριμένου συγκροτήματος όσο και άλλων κυρίαρχων ΜΜΕ απέναντι σε άλλους απεργούς, έχουν αντικατασταθεί από τις ηπιότερες «κλιμάκωση των κινητοποιήσεων αποφάσισαν οι μεταλλωρύχοι». Βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο όμως, και ο καθένας καλείται να πάρει θέση. Πολιτικοί όπως η αρχηγός του ΠΑΣΟΚ Φώφη Γεννηματά υιοθέτησαν το παράδειγμα της ρεπόρτερ του Σκάι, κι έτσι φόρεσε κι αυτή το κράνος της και έσπευσε επί τόπου να δηλώσει τη συμπαράστασή της στους μεταλλωρύχους. Η συμπαράσταση της Νέας Δημοκρατίας θεωρείται κάτι περισσότερο από δεδομένη. Του Ποταμιού το ίδιο. Το κόμμα που έχει βαλθεί να μας μπερδέψει δεν είναι άλλο από τον ΣΥΡΙΖΑ. Και το λέμε αυτό καθώς, παρότι μέχρι και τις προηγούμενες εκλογές, η θέση του ήταν αναφανδόν υπέρ του κινήματος ενάντια στα μεταλλεία, η δήλωση, ωστόσο, του ίδιου του πρώην πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στον ρ/σ «Στο Κόκκινο» άλλαξε κάπως τα έως πρότινος δεδομένα. «Εμείς ήμασταν με τη μια πλευρά. Δεν ήμασταν με την άλλη» τοποθετήθηκε ο διευθυντής του σταθμού Κώστας Αρβανίτης, που του έπαιρνε τη συνέντευξη, για να λάβει την απάντηση «Ε, αφήστε, ήμασταν με τη μία. Ως κυβέρνηση όμως έχεις ευθύνη να μην οδηγήσεις 5.000 εργαζομένους στην ανεργία, αλλά να βρεις μια λύση»…
Η απάντηση του πρώην πρωθυπουργού, όπως ήταν αναμενόμενο, δημιούργησε μεγάλες αντιδράσεις στο εσωτερικό του κόμματος. Η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Κατερίνα Ιγγλέζη, που εκλέγεται στην περιοχή, ανέλαβε κατά τη διάρκεια της Κεντρικής Επιτροπής να αναγνώσει ψήφισμα της τοπικής οργάνωσης μελών, το οποίο κατέληγε: «Ανακοινώνουμε ότι κανείς δεν θα πρέπει να μας θεωρεί δεδομένους, και να γίνει αντιληπτό ότι η συνάντησή μας με την Αριστερά έγινε μέσα από αγώνες και όχι κωλοτούμπες και ξεπουλήματα». Και μετά ήρθε η απόφαση Σκουρλέτη…
Από τον Λαφαζάνη στον Σκουρλέτη
Όπως έχουμε ξαναγράψει,¹ η «Eldorado Gold – Ελληνικός Χρυσός» δεν λειτουργεί ακόμα σε πλήρη ανάπτυξη, όπως έχει οριστεί στη σύμβαση που έχει υπογράψει με το ελληνικό δημόσιο. Κι αυτό διότι, βάσει της σύμβασης, το βασικό επιχείρημα της εταιρείας είναι ότι, για να προχωρήσει σε νέες εξορύξεις, δεν θα χρησιμοποιήσει το επικίνδυνο και απαγορευμένο κυάνιο αλλά την πρωτοποριακή μέθοδο της ακαριαίας τήξης (flash smelting). Η Διεύθυνση Μεταλλευτικών και Βιομηχανικών Ορυκτών (ΔΙΜΕΒΟ) του ΥΠΕΚΑ, ωστόσο, με γνωμοδότησή της επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της εταιρείας, έδειχνε να μην πείθεται ότι η μέθοδος αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην περιοχή καθώς είναι ακατάλληλη για συμπυκνώματα με υψηλή περιεκτικότητα σε αρσενικό, όπως αυτά των μεταλλείων Κασσάνδρας, για μια σειρά από λόγους – ασφάλειας, περιβαλλοντικούς, τεχνικούς, οικονομικούς. Ζητούσε λοιπόν «περαιτέρω δοκιμή σε μεγαλύτερη κλίμακα προκειμένου να προσαρμοστεί σε ημιβιομηχανικό επίπεδο στα συγκεκριμένα συμπυκνώματα των Μεταλλείων Κασσάνδρας», καθώς και να προβλεφθεί εναλλακτική μεταλλουργική μέθοδος για την περίπτωση που αυτή δεν μπορέσει να εφαρμοστεί. Της δόθηκε τριετής διορία ώστε να καταθέσει νέα τεχνική μελέτη στην οποία θα υποστήριζε ότι, βάσει των βιομηχανικών δοκιμών που της ζητήθηκαν να κάνει από τη ΔΙΜΕΒΟ –και εκείνη θα έκανε σε μικρότερη κλίμακα ασφαλώς από το τελικό έργο αλλά πάντως σίγουρα σε αρκετά μεγάλη κλίμακα και σε χώρο κοντά στο κύριο έργο–, τεκμηριώνεται επιστημονικά η πρόταση της εταιρείας ότι η τεχνολογία flash smelting μπορεί να επεξεργαστεί το συγκεκριμένο μίγμα συμπυκνωμάτων χαλκού-χρυσού με υψηλή περιεκτικότητα αρσενικού. Η διορία της έληγε στις 10 Φεβρουαρίου, μόλις αναλάμβανε δηλαδή καθήκοντα η νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
Πολλοί τότε πίστευαν, ανάμεσά τους και το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων, το οποίο συνέταξε μια μακροσκελή και εμπεριστατωμένη έρευνα, ότι ακριβώς λόγω του γεγονότος πως η μέθοδος που πρότεινε η εταιρεία ήταν αδύνατο να υλοποιηθεί, ενώ ούτε καν η μονάδα που έπρεπε να εγκαταστήσει για να πραγματοποιήσει τις δοκιμές που της είχαν ζητηθεί από τη ΔΙΜΕΒΟ δεν είχε πραγματοποιηθεί, το Δημόσιο θα είχε μια μοναδική ευκαιρία να ξεφορτωθεί μια εταιρεία η οποία κερδοφορεί σε βάρος του. Πώς; Επικαλούμενο το άρθρο 4 της σύμβασης που έχει υπογραφεί μεταξύ Δημοσίου και «Eldorado Gold – Ελληνικός Χρυσός», σύμφωνα με το οποίο «Η μη εκπλήρωση από οποιοδήποτε συμβαλλόμενο μέρος των υποχρεώσεων που αναλαμβάνει με την παρούσα σύμβαση συνιστά λόγο καταγγελίας αυτής. […] Στο πλαίσιο αυτό η Αγοράστρια υποχρεούται να επιστρέψει το σύνολο των στοιχείων που περιγράφονται στο άρθρο 1 της παρούσας στο Ελληνικό Δημόσιο και αντίστοιχα αυτό υποχρεούται να επιστρέψει άμεσα στην Αγοράστρια το καταβληθέν τίμημα των 11 εκατ. ευρώ άτοκα χωρίς να αποκλείεται και η καταβολή εύλογης αποζημίωσης στο συμβαλλόμενο μέρος που δεν ευθύνεται για την καταγγελία». Με απλά λόγια, στρωμένη υπόθεση για καταγγελία της σύμβασης, με ανοικτό το πεδίο για αναζήτηση ακόμα και αποζημιώσεων για το ελληνικό δημόσιο.
Φωτογραφία: Στεφανία Μιζάρα
Η εταιρεία πράγματι υποβάλλει τις τεχνικές της μελέτες για τα εργοστάσια εμπλουτισμού και μεταλλουργίας από το Δεκέμβριο του 2014 (σχεδόν δύο μήνες νωρίτερα από την προθεσμία της, που έληγε στις 10/02/15 και στην εκπνοή της συγκυβέρνησης Ν.Δ-ΠΑΣΟΚ). Επί υπουργίας Παναγιώτη Λαφαζάνη στο υπουργείο Περιβάλλοντος, οι μελέτες αυτές επιστρέφονται λόγω ελλείψεων (μεταξύ των οποίων και η παράλειψη διενέργειας ημιβιομηχανικών επιτόπιων δοκιμών της προτεινόμενης μεταλλουργικής μεθόδου flash smelting). Τα δύο έγγραφα με τα οποία ζητήθηκε η συμπλήρωση των στοιχείων κοινοποιήθηκαν στην εταιρεία στις 28 Απριλίου και έδιναν διορία 45 ημερών. Τότε η εταιρεία προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας με σκοπό την ακύρωση του εγγράφου με το οποίο το υπουργείο ζητούσε συμπληρώσεις στις τεχνικές μελέτες. Το ΣτΕ σε μια (ακόμη) μνημειώδη απόφασή του (3191/2015), η οποία εκδόθηκε στις 28 Αυγούστου, δέχεται το αίτημα της «Eldorado Gold – Ελληνικός Χρυσός». Μπαίνοντας στην ουσία της υπόθεσης –γεγονός τουλάχιστον παράδοξο, σύμφωνα με έμπειρους νομικούς –, αποδέχεται τη θέση της εταιρείας ότι κοινώς οι επιτόπιες δοκιμές δεν χρειάζονταν, καθώς η εταιρεία έχει διενεργήσει άλλες «σε εξειδικευμένο εργαστήριο δοκιμών, με μεταλλεύματα που είτε έχουν παραχθεί επί τόπου (αρσενοπυρίτες Ολυμπιάδας) είτε έχουν αποδεδειγμένως παρόμοια(!) ορυκτολογική και χημική σύσταση με τα τοπικά[…] σύμφωνα με την προσκομισθείσα από 18/01/2012 γνωμάτευση του καθηγητή του τομέα Ορυκτολογίας και Πετρολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών» (η αναφορά του ονόματος του οποίου δεν κρίνεται απαραίτητη από το ΣτΕ).
Από το μνημόνιο στις Σκουριές
Από τις κινήσεις του υπουργείου μέχρι την απόφαση του ΣτΕ, μεσολαβούν το δημοψήφισμα και η ψήφιση του τρίτου μνημονίου. Κάπως έτσι φτάνουμε στην αντικατάσταση του Παναγιώτη Λαφαζάνη από τον Πάνο Σκουρλέτη και στην απόφαση του δεύτερου, η οποία, όπως είπαμε και στην αρχή, δεν αφορά το σύνολο των δραστηριοτήτων της εταιρείας. Σε καταγγελία-αναφορά, που κατατέθηκε από το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων στις δικαστικές αρχές (12/09/2013) όμως, εντοπίζουμε και το εξής ενδιαφέρον: η εταιρεία, με πρόσχημα την αποκατάσταση του παλιού τέλματος στην Ολυμπιάδα, φέρεται να εξάγει χρυσοφόρα και αργυρούχα συμπυκνώματα τα οποία μέσω του λιμανιού της Θεσσαλονίκης (όπου δηλώνονται ως «πρώτη ύλη για την παραγωγή διοξειδίου του θείου και θεϊκού οξέως» αποκρύπτοντας την περιεκτικότητα σε πολύτιμα μέταλλα) φτάνουν στην Κίνα, όπου και γίνεται η μεταλλουργική τους επεξεργασία. Πράγμα που σημαίνει ότι το ελληνικό δημόσιο ήδη χάνει χρήματα καθώς η εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος σχετίζεται αποκλειστικά με την μεταλλουργική επεξεργασία των συμπυκνωμάτων στην Ελλάδα.
Η απόφαση λοιπόν του Π. Σκουρλέτη όχι μόνο δεν θίγει την ουσία της υπόθεσης, απεναντίας δίνει και διορία ενός χρόνου για να υποβάλει η εταιρεία τα απαιτούμενα δικαιολογητικά «για την έκδοση κάθε αναγκαίας άδειας για την εγκατάσταση και λειτουργία της προβλεπόμενης ως άνω κατάλληλης ημιβιομηχανικής μονάδας επί τόπου του έργου».
Είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι έγινε εισήγηση στον υπουργό να κάνει ανάκληση της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) για τη δραστηριότητα των μεταλλείων Χαλκιδικής με προοπτική αμέσως μετά να γίνει και καταγγελία της σύμβασης (βάσει του αρ. 4). Εκείνος προέκρινε τη λύση της ανάκλησης των εγκρίσεων μόνο σε Σκουριές και Ολυμπιάδα για να μην απολυθούν οι μεταλλωρύχοι στα παλιά μεταλλεία. Άλλωστε, όπως ο ίδιος είπε στους δημοσιογράφους την ημέρα της ανακοίνωσης της απόφασής του, «αυτό μεταφράζεται σε ένα προσωρινό σταμάτημα των εργασιών της εταιρείας στις Σκουριές».
Όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, επί ημερών Λαφαζάνη στο υπουργείο, είχε ετοιμαστεί από τις αρχές Μαρτίου η αναστολή της τεχνικής μελέτης για τα φράγματα στον Καρατζά Λάκκο –εκεί όπου η εταιρεία έχει προχωρήσει σε εκτεταμένα έργα υλοτομίας– και ήταν ο πρώην γενικός γραμματέας της κυβέρνησης Σπύρος Σαγιάς, ο υπεύθυνος δηλαδή για όλο το κυβερνητικό νομοθετικό έργο, αυτός που δεν επέτρεψε την έκδοση της απόφασης για… να μη ζητήσει αποζημιώσεις η εταιρεία.
Επειδή όμως, όπως είπαμε και στην αρχή, προεκλογικά όλοι καλούνται να πάρουν θέση, θα πρέπει επιτέλους ο ΣΥΡΙΖΑ να ξεκαθαρίσει τι απ’ όλα ισχύει. Ισχύουν οι αγώνες που έδωσαν και δίνουν μέλη του στην περιοχή ή η δήλωση του πρώην πρωθυπουργού ότι ως κυβέρνηση οφείλουν να εκπροσωπούν και το κίνημα κατά των μεταλλείων και τους εργαζόμενους; Γιατί όσο η απάντηση καθυστερεί, οι φωνές που κάνουν λόγο για υφαρπαγή του «ΝΑΙ» στο μνημόνιο της τοπικής βουλευτίνας Κατερίνας Ιγγλέζη και προεκλογικό πυροτέχνημα Σκουρλέτη πληθαίνουν…
________
¹ Βλ. Μ. Αλεβιζοπούλου, «Πώς μπορεί να ξεκινήσει ο ΣΥΡΙΖΑ το ξήλωμα της Eldorado Gold;», UNFOLLOW 38 (Φεβρουάριος 2015).
