Κάτω τα χέρια από τα μαμαδογκρούπ!
Από τη «Χρυσή Μούτζα», τη χιουμοριστική σελίδα στο Facebook, μέχρι την ιατρική κοινότητα, όλοι κάτι έχουν να πουν για τα μαμαδογκρούπ. Υπάρχει κανείς που να ξέρει τι πραγματικά γίνεται εκεί μέσα;
Σχεδόν ταυτόχρονα με τη «μόδα των μαμαδογκρούπ», εμφανίστηκε μια άλλη μόδα, αυτή των επικριτών τους. Χιουμοριστικές σελίδες στο Facebook, όπως η «Χρυσή Μούτζα», μέτρησαν χιλιάδες λάικ αναπαράγοντας αγωνιώδεις ερωτήσεις μελών των ομάδων αυτών για το τι θα συμβεί, για παράδειγμα, στο «ασαράντιστο βρεφάκι» τους αν πατήσει στο σπίτι γυναίκα με περίοδο ή αν βγάλει σπυρί στο μάγουλο νύχτα με πανσέληνο. Τα λεγόμενα «μαμαδογκρούπ», όμως, φαίνεται πως, εκτός των χιουμοριστικών σελίδων, προκαλούν ολοένα περισσότερο το ενδιαφέρον αρθρογράφων αλλά και γιατρών, παιδιάτρων, μαιευτήρων, ψυχολόγων κ.ο.κ. Ολοένα συχνότερα πια δημοσιεύονται κείμενα που καταπιάνονται με το «φαινόμενο των μαμαδογκρούπ» είτε στα ΜΜΕ είτε στο ίδιο το Facebook, για να αναπαραχθούν στη συνέχεια από διαφόρων λογιών ιστοσελίδες. Πρόσφατα μάλιστα έγινε viral το κείμενο μιας παιδιάτρου για «τη μάστιγα των μαμαδογκρούπ» που, όπως διαπίστωνε, «είναι εκτός ελέγχου».
Τόσο το κείμενο της συγκεκριμένης παιδιάτρου στο Facebook όσο και πολλά από τα άρθρα που έχουν γραφτεί κατά καιρούς για το «φαινόμενο», τη «μάστιγα», το «καρκίνωμα» των μαμαδογκρούπ περιλαμβάνουν σίγουρα κάπου στα επιχειρήματά τους την αυτονόητη ανικανότητα των μη ειδικών –των μη γιατρών δηλαδή– να παρέχουν διαδικτυακές ιατρικές γνωματεύσεις. Κάπου εκεί κολλάνε και το αντιεμβολιαστικό κίνημα και εξασφαλίζουν με βεβαιότητα τα αυτιά των «προοδευτικών» ακροατών τους.
Αρκούν αυτά τα δύο –απολύτως σοβαρά– επιχειρήματα για να περιγράψει κανείς το σύνολο των ομάδων που καταπιάνονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο με τη γονεϊκότητα και ξεπηδούν η μια μετά την άλλη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Χωρίς περιστροφές: Όχι, οι δεισιδαιμονίες, τα γιατροσόφια και η θρησκοληψία των μελών κάποιων από αυτές τις ομάδες δεν αρκούν για να περιγράψουν το φαινόμενο των μαμαδογκρούπ. Αυτές οι απόψεις υπάρχουν, αλήθεια είναι αυτό. Αυτό που είναι ψέμα είναι ότι υπερεκπροσωπούνται. Και το ακόμα μεγαλύτερο ψέμα είναι ότι οι ομάδες αυτές ευθύνονται για την ύπαρξη τέτοιων αντιλήψεων. Όχι, αυτές τις αντιλήψεις τις είχαν κατά καιρούς συνάδελφοί μου. Δημοσιογράφοι δηλαδή. Κι αν ψαχτούμε λίγο, θα βρούμε τουλάχιστον μία –ή και έναν– να κινείται κάπου κοντά μας.
Και πάμε τώρα στο αναντίρρητα επικίνδυνο αντιεμβολιαστικό κίνημα. Πρώτα απ’ όλα, σίγουρα δεν μιλάμε για γέννημα των καιρών. Η… συζήτηση για τους «κινδύνους των εμβολίων» έχει ανοίξει ήδη από τα μέσα του ’90 και ασφαλώς όχι στην Ελλάδα. Ήρθε στην Ελλάδα ως καθυστερημένη μόδα, όπως ισχυρίζονται κάποιοι; Ούτε αυτό ισχύει, το φαινόμενο γιγαντώνεται και απασχολεί διεθνώς. Είναι παράγωγο της γέννησης των μαμαδογκρούπ; Αυτό το επιχείρημα, αν και δεν είναι σοβαρά διατυπωμένο, εντούτοις βρίσκει ένα μικρό πάτημα στην πραγματικότητα. Σε ένα πρόσφατο άρθρο της Washington Post (The anti-vaccine movement shows why Facebook is broken) γινόταν εκτενής αναφορά στην έρευνα δύο κοινωνιολόγων από το Federation University της Αυστραλίας (Naomi Smith και Tim Graham) αναφορικά με την ανάπτυξ η του αντιεμβολιαστικού κινήματος στο Facebook. Σύμφωνα με την έρευνα αυτή, σχεδόν το 70% της δραστηριότητας (του σχολιασμού και των διαμοιράσεων) του αντιεμβολιαστικού κινήματος στο Facebook προήλθε από γυναίκες, καθώς πατάει ακριβώς στην αγωνία νέων γονέων για την υγεία των παιδιών τους. Και όπως επισημαίνεται στη μελέτη, ακόμα και ο τρόπος που παρουσιάζονται οι ομάδες αυτές έχει σημασία. Σπάνια ονομάζονται «αντιεμβολιαστικές». Συνήθως χρησιμοποιούν κομψότερες διατυπώσεις, όπως «ασφαλή εμβόλια» ή «εμβόλια: το δικαίωμα της επιλογής». Σύμφωνα με τους δύο ερευνητές, μπορεί να μη δημιούργησε το Facebook το αντιεμβολιαστικό κίνημα, αλλά το Facebook έδωσε τη δυνατότητα στους οπαδούς του κινήματος να οργανωθούν σε ομάδες και να μπορέσουν να διαδώσουν τις «ιδέες» τους ταχύτατα. Στον πραγματικό κόσμο το να βρεις έναν ομοϊδεάτη απαιτεί προσπάθεια. Το Facebook, όμως, μπορεί να ενώσει δύο αντιεμβολιαστές με δύο κινήσεις.
Συνοψίζοντας, η διόγκωση του αντιεμβολιαστικού κινήματος είναι θέμα υπαρκτό και πραγματικά πολύ σοβαρό. Και το Facebook έχει παίξει αναμφίβολα κομβικής σημασίας ρόλο εδώ. Το να συμπεριλαμβάνεται όμως η ύπαρξη αντιεμβολιαστών ως απόδειξη της γελοιότητας ή της επικινδυνότητας που θέλει να προσάψει κανείς στα μαμαδογκρούπ στην πραγματικότητα απλώς αποπροσανατολίζει τη σοβαρή συζήτηση που πρέπει να γίνει για το φαινόμενο της διόγκωσης του εν λόγω κινήματος και αποδεικνύει την πραγματική άγνοια –αν όχι σκοπιμότητα– που έχει ο κάθε γράφων ή γράφουσα για το θέμα με το οποίο καταπιάνεται.
Και κάπου εδώ, θα ήθελα να μιλήσω (και) προσωπικά. Όχι γιατί η προσωπική μου άποψη έχει κάποιο ιδιαίτερο βάρος, αλλά γιατί είναι ένα θέμα που παρακολουθώ και με απασχολεί εδώ και πολύ καιρό, όχι μόνο θεωρητικά και δημοσιογραφικά, καθώς εδώ και δύο και κάτι χρόνια (122 εβδομάδες και πέντε μέρες, για να μιλήσω στην –υποτιθέμενη– γλώσσα των μαμαδογκρούπ) έχω αποκτήσει κι εγώ ένα παιδί.
Όταν λοιπόν έρχεται στη ζωή σου ένα μωρό κυριολεκτικά δεν ξέρεις πού πατάς και πού βρίσκεσαι. Κλαίει και δεν έχεις ιδέα τι μπορείς να κάνεις για να το σταματήσεις και κυρίως δεν έχεις ιδέα για το ποια είναι η αιτία. Να σας πω μια αιτία που έκανε το δικό μου να κλαίει; Είχα υπερπαραγωγή γάλακτος και αυξημένη ροή. Το στήθος μου έσταζε γάλα από το πρωί μέχρι το βράδυ. Δεν μπορούσα να σταθώ πουθενά, ήμουν διαρκώς μούσκεμα. «Α, έχεις πολύ γάλα, μπράβο», άκουγα. Καμιά φορά γελούσαμε με τον άντρα μου όταν καθόμασταν όλοι μαζί στο κρεβάτι και θήλαζα, με το σιντριβάνι που σχηματιζόταν όπως τραβιόταν το παιδί από το στήθος μου και την ψέκαζε ολόκληρη με γάλα. Ξέρετε πώς μας κόπηκε το γέλιο; Όταν μια φίλη μου με έβαλε στη μεγαλύτερη ελληνική ομάδα θηλασμού στο Facebook και άρχισα να διαβάζω τα αρχεία τους. Το μωρό μας πνιγόταν από την έντονη ροή και έκλαιγε γιατί καιγόταν ο οισοφάγος της.
Είχαμε παρακολουθήσει και σεμινάρια ανώδυνου τοκετού και σεμινάριο θηλασμού σε μεγάλο δημόσιο μαιευτήριο. Κανείς δεν μας είπε ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο. Ούτε οι παιδίατροι μας το είπαν. Και τι μπορεί να κάνει κανείς τώρα; Πάλι τη λύση εκεί τη βρήκαμε. Στα αρχεία τους. Στα σπουδαία αρχεία τους για τη συγκέντρωση και πολλές φορές τη μετάφραση των οποίων κάποιες εκεί έξω ξοδεύουν απίστευτες ώρες εθελοντικής εργασίας. Και αν εμείς, που ζούμε στην Αθήνα, που η δουλειά μας είναι η αναζήτηση της πληροφορίας, που παρακολουθήσαμε σεμινάρια και διαβάσαμε έναν σκασμό πράγματα προτού καν γεννηθεί το παιδί μας, δηλώνουμε απερίφραστα ότι βοηθηθήκαμε από μια τέτοια ομάδα, φανταστείτε τι ισχύει για μια γυναίκα που ζει σε μια απομακρυσμένη περιοχή, που δεν έχει τρόπο να πλοηγηθεί στη θάλασσα των πληροφοριών του Διαδικτύου, που δεν έχει την εμπειρία να διακρίνει μια αξιόπιστη από μια αναξιόπιστη πληροφορία, που δεν έχει πού αλλού να στραφεί και βιώνει το πραγματικό σοκ και τη μοναξιά της πρώτης περιόδου της μητρότητας κλεισμένη ως λεχώνα σε ένα δωμάτιο χωρίς κανέναν πλάι της. Ποιοι είστε εσείς που λέτε ότι το να στραφεί σε μια τέτοια κοινότητα για να ζητήσει βοήθεια ή ακόμα και ένα παρηγορητικό «έτσι ήμασταν όλες στην αρχή» είναι αναξιοπρεπές;
Και όχι, δεν παριστάνουν τους γιατρούς, όπως εύκολα, αν όχι υστερόβουλα, λέγεται και γράφεται. Ο θηλασμός, για παράδειγμα, είναι ένα από τα ζητήματα για τα οποία μεγάλο κομμάτι της ιατρικής κοινότητας δεν έχει ιδέα. Και δεν έχει ιδέα όχι μόνο γιατί μπορεί να χρηματίζεται από εταιρείες που πουλούν γάλατα –όπως συχνά κατηγορούνται από μερίδα μελών τέτοιων ομάδων (και για να είμαστε ειλικρινείς, όχι εντελώς αβάσιμα)– αλλά γιατί ο θηλασμός δεν αντιμετωπίζεται από τους ίδιους ως κομμάτι τα δουλειάς τους. Αυτή η διαπίστωση ασφαλώς δεν αφορά το σύνολο των μαιευτήρων και των παιδιάτρων και ασφαλώς είναι κάτι που αλλάζει τα τελευταία χρόνια. Αλλά ένας από τους κυριότερους λόγους για τους οποίους αλλάζει είναι η πίεση που ασκείται από τα μέλη τέτοιων ομάδων. Και αυτό πρέπει να το πιστωθούν.
Υπάρχουν μέλη τέτοιων ομάδων που επιχειρούν να υποκαταστήσουν τους γιατρούς και συμβουλεύουν μητέρες πόσα ml παυσίπονου πρέπει να δώσουν στα παιδιά τους; Υπάρχουν. Είναι λίγα και σε ομάδες σαν αυτή που προανέφερα εξαιρετικά άμεσα παρεμβαίνει κάποια από τις διαχειρίστριες, την επαναφέρει στην τάξη υπενθυμίζοντάς της τους κανόνες της ομάδας και ζητά από τη μητέρα που έχει το πρόβλημα να επικοινωνήσει με τον γιατρό της. Δίνουν διατροφικές συμβουλές; Πλάκα έχει αυτό το επιχείρημα, αλλά ας το δούμε κι αυτό. Πρώτα απ’ όλα η Διατροφολογία είναι χωριστός κλάδος από την Παιδιατρική. Άρα ο/η παιδίατρος δεν είναι ο άνθρωπος στον οποίο θα έπρεπε κανονικά να απευθυνθούμε για διατροφικές συμβουλές αν το παιδί μας δεν παρουσιάζει κάποιο πρόβλημα στην ανάπτυξή του. Υπάρχουν λοιπόν και ομάδες που ασχολούνται με τη διατροφή των παιδιών. Και γράφονται και εκεί ορισμένες ακρότητες, όπως η γρανίτα από συκώτι που κυκλοφόρησε κάποια στιγμή μια από τις χιουμοριστικές σελίδες. Δίνονται όμως και υπέροχες συνταγές και ιδέες που σε ξεμπλοκάρουν όταν το έχεις ανάγκη.
Μιλώντας όμως περί προσπάθειας υποκατάστασης των γιατρών από «ανίδεες», να δούμε ένα άλλο παράδειγμα που ποτέ δεν μπαίνει στο τραπέζι; Το ότι η Ελλάδα κατέχει τα πρωτεία στις καισαρικές δεν φαντάζομαι να το ακούει κανείς πρώτη φορά. Το ότι κάποιοι γιατροί οδηγούν άνευ λόγου τις γυναίκες να υποστούν καισαρική τομή είναι κάτι περισσότερο από γνωστό. Το ότι χιλιάδες γυναίκες έμαθαν από τέτοιες ομάδες ότι μπορούν να επιχειρήσουν κολπικό τοκετό ακόμα κι αν είχαν μια πρώτη γέννα με καισαρική τομή (το λεγόμενο Vaginal Birth After Cesarean) που καταρρίπτει τον ευρέως διαδεδομένο μύθο «μια φορά καισαρική, για πάντα καισαρική» είναι αμελητέο; Το ότι ενοχλεί μαιευτήρες που επιδιώκουν τις καισαρικές ή δεν έχουν ιδέα για το πώς να εφαρμόσουν VBAC είναι κατανοητό. Από τους υπολοίπους θεωρείται μια αδιάφορη πληροφορία;
Έπειτα, πόσοι από τους επικριτές αυτών των ομάδων γνωρίζουν ότι εκδόθηκε γνωμοδότηση από το Υπουργείο Υγείας, το 2016, η οποία καλεί τα νοσοκομεία να εναρμονιστούν με τις τακτικές που εφαρμόζονται σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες και να μη χωρίζουν τα παιδιά από τους γονείς όταν πρόκειται να γίνει κάποια ιατρική πράξ η; Ότι οφείλουν να εξ ηγούν λεπτομερώς στους γονείς τι πρόκειται να κάνουν, αλλά και να τους παρέχουν τη δυνατότητα να παραμένουν δίπλα στο παιδί τους για να το ηρεμούν; Ενδεχομένως να είναι «ευκολότερο» για κάποιους γιατρούς να σβερκώσουν ένα παιδάκι 2 χρονών και να του πατήσουν τέσσερα ράμματα στο πιγούνι κι έπειτα να το πετάξουν στη μάνα του να το ηρεμήσει. Αλλά εγώ που είμαι μάνα του θέλω το παιδί μου να μη νιώσει ποτέ μόνο του σε ένα περιβάλλον χειρουργείου. Αν πρόκειται να χειρουργηθεί, θέλω να του δώσουν προνάρκωση στην αγκαλιά μου και όταν ξυπνήσει να είμαι ο πρώτος άνθρωπος που θα δει. Και αυτό «σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες» γίνεται εδώ και δεκαετίες. Στην Ελλάδα έγινε ύστερα από εξώδικες δηλώσεις και αναφορές στον Συνήγορο του Παιδιού από γονείς που συμμετέχουν σε τέτοιες ομάδες. Και αυτό πρέπει να το πιστωθούν. Όπως πρέπει να πιστωθούν και την πρόσφατη υπουργική απόφαση (Δεκ. 2017) που καθιερώνει την περίοδο προσαρμογής των παιδιών στους δημοτικούς παιδικούς σταθμούς, προτέρημα που μέχρι τώρα είχαν μόνο τα παιδιά που πήγαιναν σε ιδιωτικούς σταθμούς.
Είναι «ταλιμπάν» υπέρ του θηλασμού; Ωραία και το δικό σου πρόβλημα ποιο είναι; Φοβάσαι μην τυχόν σου σφηνώσουν στο στόμα σου το στήθος τους και αρχίσουν να σε θηλάζουν παρά τη θέλησή σου εκεί που πίνεις αμέριμνος τον καφέ σου; Δεν θα συμβεί, μη φοβάσαι. Ξέρεις όμως τι έχει αρχίσει να συμβαίνει; Έχει αρχίσει να κανονικοποιείται ο θηλασμός. Να μη θεωρείται ντροπή να θηλάσω δημόσια το μωρό μου όπου κι αν μου έλαχε να ακούσω το κλάμα εκείνο που τον καθιστά απαραίτητο. Να μην απαιτείται από εμάς να πάμε με το μωρό μας σε δημόσια τουαλέτα ή ακόμα χειρότερα να μείνουμε κλειδαμπαρωμένες στα σπίτια μας μέχρι να αποθηλάσουμε. Ξέρεις τι άλλο συνέβη; Βγήκε οδηγία να διευκολύνεται ο θηλασμός των μητέρων στους χώρους εργασίας. Τι σημαίνει αυτό στην πραγματικότητα; Να μπορώ να πάρω το θήλαστρό μου και να πάω να αδειάσω το στήθος μου που πρήζεται, πονάει και έχει αρχίσει να μουσκεύει την μπλούζα μου και με κάνει να νιώθω άσχημα. Και αυτό πρέπει να το πιστωθούν.
Τόσα κι άλλα τόσα πρέπει να πιστωθούν σε πολλές από τις ομάδες αυτές. Υπάρχει παραπληροφόρηση, χαμηλό επίπεδο, γράφουν ανορθόγραφα, λένε κουταμάρες; Απερίφραστα ναι, ισχύουν και αυτά. Συζητάνε όμως και για τις έμφυλες ταυτότητες, για την παιδική σεξουαλικότητα, για τη διαχείριση της ματαίωσης… Συγκρίνοντας την προσφορά τους είναι το λιγότερο τσιγκούνικο το να μένει κανείς μόνο σε αυτά. Καταλαβαίνω πόσο μπορεί να ενοχλεί μερίδα γιατρών που αρχίζουν να αντιμετωπίζουν ολοένα συχνότερα ανθρώπους πληροφορημένους και εξοπλισμένους, ανθρώπους που αμφισβητούν και ψάχνουν και διεκδικούν τα δικαιώματα των ίδιων και των παιδιών τους. Και ασφαλώς δέχομαι ότι οι παραφωνίες μπορεί να αγγίζουν και όρια καρικατούρας ή ακόμα και υστερίας. Ζυγίζοντάς τα, όμως, το κέρδος μού φαίνεται μεγαλύτερο και η ανέξοδη —ή πολυέξοδη— κριτική, εκνευριστικά ελιτίστικη και εντελώς απληροφόρητη.
