Κανονισμός του Δουβλίνου: Ολική επαναφορά της Ευρώπης-φρούριο
Μηνύματα θριάμβου, αφενός για τις ξενοφοβικές δυνάμεις που ολοένα παίρνουν κεφάλι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αφετέρου για τα κυκλώματα των παράνομων διακινητών προσφύγων και μεταναστών, συνεχίζουν να εκπέμπουν οι Βρυξέλλες με την απόφασή τους να επανενεργοποιήσουν τον Κανονισμό του Δουβλίνου μόνο για την Ελλάδα από τις 15 Μαρτίου 2017, την ίδια στιγμή που η αναθεώρησή του καρκινοβατεί οδηγώντας σε σχήματα υπονομευμένα εκ των προτέρων.
Με την επαναφορά του Κανονισμού σε ισχύ για την Ελλάδα, το πρακτικό αποτέλεσμα είναι ότι όσοι συλληφθούν ή απλώς καταθέσουν μια αίτηση ασύλου σε κάποια χώρα της ΕΕ θα επιστρέφονται πακέτο στις «κουτσά-στραβά οργανωμένες δομές» του Γιάννη Μουζάλα, εφόσον πέρασαν μέσω ελληνικού εδάφους. Με την ανάποδη ανάγνωση, όσοι πέρασαν από την Ελλάδα και καταφέρουν να διασχίσουν τα σύνορα για να βρεθούν στη χώρα που ονειρεύτηκαν έως τις 14 Μαρτίου 2017, θα είναι οι τελευταίοι που δεν θα απειλούνται με επιστροφή.
Οι προθέσεις της Κομισιόν για επαναφορά του Κανονισμού δημοσιοποιήθηκαν στις αρχές Δεκεμβρίου μαζί με την Τέταρτη Σύσταση της Επιτροπής «σχετικά με τα συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να λάβει η Ελλάδα προκειμένου να εξασφαλιστεί η σωστή λειτουργία του συστήματος ασύλου». Η βροχή των συστάσεων είχε ξεκινήσει στις 10 Φεβρουαρίου 2016, όταν πια η Ειδομένη είχε ήδη σχεδόν κλείσει και περνούσαν καθημερινά ελάχιστοι πρόσφυγες και μόνο από τη Συρία. Η κοινή δήλωση (αποκαλούμενη και «συμφωνία») μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας ήταν τότε ήδη στα σκαριά και τέθηκε σε εφαρμογή 40 ημέρες αργότερα, εγκλωβίζοντας σχεδόν 17.000 ανθρώπους στα νησιά του Αιγαίου, για να έχουν να λένε οι εμπνευστές της ότι οι προσφυγικές ροές σταμάτησαν – ασχέτως εάν μέσα στο 2016 πνίγηκαν περισσότεροι από το 2015 προσπαθώντας να περάσουν προς την Ιταλία. Η δεύτερη σύσταση εκδόθηκε στις 15 Ιουνίου και η τρίτη στις 28 Σεπτεμβρίου με διαπιστώσεις προόδου για την Ελλάδα ως προς τα συστήματα ταυτοποίησης και τις συνθήκες φιλοξενίας για τους πρόσφυγες.
Η μη συμμόρφωση της Ελλάδας στους παραπάνω τομείς δεν ήταν, βέβαια, κάτι που διαπιστώθηκε όταν βγήκε η πρώτη σύσταση. Ο Κανονισμός του Δουβλίνου για επιστροφή στην πρώτη χώρα εισόδου είχε ανασταλεί για την Ελλάδα από το 2011 μετά από δικαστικές αποφάσεις (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης), που την καταδίκαζαν για «συστημικές ελλείψεις του ελληνικού συστήματος χορήγησης ασύλου» (βλέπε κολαστήρια τύπου Παγανής κτλ.). Απλώς, το 2015 ουδείς τόλμησε να μιλήσει για επαναφορά του Δουβλίνου, καθώς η καγκελάριος Μέρκελ θέλησε να εμφανιστεί αρχικά ως «καλή νεράιδα των προσφύγων» την ίδια περίοδο που και η «πρώτη φορά Αριστερά» ουδόλως ασχολήθηκε με την αντιμετώπιση των ελλείψεων. Χρειάστηκαν λίγοι μήνες για να ακούσει η «νεράιδα» τις ιαχές των ξενοφοβικών κινημάτων εντός και εκτός Γερμανίας, να ανατραπούν τα πάντα, οι ανοιχτές αγκαλιές να γίνουν υψωμένοι φράχτες και τα ελληνικά νησιά, από υποψήφια για Νομπέλ Ειρήνης, φωλιές επώασης αυγών του φιδιού…
Κωνσταντίνος Τσακαλίδης / SOOC
Το βλέμμα στραμμένο στα τουρκικά παράλια
Εκτός από τα νησιά, όμως, όπου η αβελτηρία της ελληνικής διοίκησης γράφει μέρες… δόξας (ακόμη δεν έχουν καν τοποθετηθεί οι επίσημοι πολιτικοί συντονιστές των δομών όπως προβλέφθηκε με νόμο τον περασμένο Απρίλιο), υπάρχει και η γειτονική Τουρκία. Η εντεινόμενη αστάθεια μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου οδήγησε πολλές φορές τον «Σουλτάνο» Ταγίπ να υιοθετεί ρόλο αστυφύλακα στο Προσφυγικό, απειλώντας ότι θα αποχωρήσει από τη «συμφωνία» αφήνοντας «εκατομμύρια ανθρώπους να ξεχυθούν στην Ευρώπη». Η ανακοίνωση της επαναφοράς του Κανονισμού του Δουβλίνου συνέπεσε με δύο συμβάντα:
Πρώτον, την επίσημη ανακοίνωση του Συντονιστικού της κυβέρνησης ότι στις 9 Δεκεμβρίου είχαν φτάσει, σε μια μέρα, 330 άνθρωποι στα νησιά του Αιγαίου, εκεί όπου οι ροές είχαν έως και μηδενιστεί. Το γεγονός συνδυάστηκε με πληροφορίες που μετέδωσε το ΑΠΕ, σύμφωνα με τις οποίες σχεδόν όλοι οι Αφρικανοί που επέβαιναν στις βάρκες, και οι οποίοι αποτελούν πλέον τη συντριπτική πλειονότητα των αφικνούμενων, «διέμεναν σε κλειστούς καταυλισμούς στη βορειοδυτική Τουρκία, οι οποίοι τις τελευταίες μέρες άνοιξαν αφού εγκαταλείφθηκαν από τις τουρκικές αρχές». Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, «χιλιάδες είναι οι Αφρικανοί, κυρίως από χώρες της βόρειας και της κεντρικής Αφρικής, που έφτασαν στα παράλια της Τουρκίας και αναζητούν τρόπο να περάσουν στα νησιά», ενώ «Τούρκοι μεταφορείς με κέντρο δράσης τους την Κωνσταντινούπολη έχουν δραστηριοποιηθεί το τελευταίο διάστημα στις ακτές ιδιαίτερα απέναντι από τη Λέσβο ανασυσταίνοντας χωρίς καθόλου εμπόδια από τις τουρκικές αρχές κυκλώματα μεταφοράς προσφύγων και μεταναστών στις ακτές των νησιών αντί 300 έως 500 ευρώ το άτομο». Το κύκλωμα αυτό ενημερώνει τους αφρικανούς μετανάστες ότι μπορούν να πάνε στην Ελλάδα απ’ όπου θα περάσουν εύκολα στην Ευρώπη. Το μόνο που θα πρέπει να κάνουν είναι «μόλις φτάσουν να ζητήσουν άσυλο. Όλα τα άλλα μετά θα είναι εύκολα». Ανάλογοι αριθμοί για τις αφίξεις δεν εμφανίστηκαν τις επόμενες ημέρες –αν και υπάρχουν 24ωρα όπου ο μέσος όρος των 50 ανθρώπων του 2016 ξεπερνιέται κατά πολύ–, αλλά αυτό μπορεί να σχετίζεται και με τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες.
Δεύτερον, ένα παράξενο δημοσίευμα της Wall Street Journal που εξέφραζε υπόνοιες για «διαρροή» έως και 13.000 προσφύγων από την Ελλάδα μέσα από τα «σφραγισμένα» σύνορα. Υπενθυμίζεται ότι εδώ και μήνες η ελληνική κυβέρνηση παραδέχεται ότι από τους 46.000 ανθρώπους που βρίσκονται στην ενδοχώρα (άρα είχαν φτάσει πριν από τον Μάρτιο), πάνω από 7.000 βρίσκονται εκτός επισήμων δομών φιλοξενίας. Ο αριθμός αυτός ήταν 9.000 έως τον Νοέμβριο, ενώ τον περασμένο Αύγουστο ο τότε (παραιτηθείς πλέον) γενικός γραμματέας Υποδοχής Οδυσσέας Βουδούρης μιλούσε για 12.000. Οι εκτιμήσεις Βουδούρη στηρίζονταν στην προκαταγραφή που είχε γίνει τότε από μεικτά κλιμάκια. Όμως, ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας είχε καταγγείλει όσους μεγαλοποιούν τους αριθμούς ότι συντάσσονται με όσους κατηγορούν την Ελλάδα για «διαρροή προσφύγων». Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, πάντως, η καθημερινή ανακοίνωση για τα πλήθη που φιλοξενούνται αναλυτικά σε κάθε δομή της χώρας καταργήθηκε από την κυβέρνηση και αντικαταστάθηκε από εβδομαδιαία…
Είναι πάντως ζήτημα χρόνου και μόνο να αποκαλυφθεί, είτε σε ημερήσια είτε σε εβδομαδιαία βάση, εάν οι αριθμοί των αφίξεων στα νησιά ή τις χώρες της ΕΕ αυξάνονται παρότι οι χειμερινές συνθήκες δυσκολεύουν τις ριψοκίνδυνες διελεύσεις. Ταυτόχρονα, θα προκύψουν κάποτε και τα ρεπορτάζ που θα δείχνουν εάν οι αμοιβές που ζητούν οι παράνομοι διακινητές πήραν την ανηφόρα για να προλάβουν τη 15η Μαρτίου. Εκείνο που με τίποτε δεν θα μπορεί να κρυφτεί είναι και οι άλλοι άνθρωποι που θα χαθούν στις φουρτουνιασμένες θάλασσες, σε ορεινά περάσματα ή σε νταλίκες.
Η αυξημένη ζήτηση, τα μέτρα ασφαλείας και ο χειμώνας επιτρέπουν στον διακινητή να ζητά όλο και περισσότερα, στο βαθμό μάλιστα που όλες οι υπόλοιπες διαδικασίες νόμιμης μετανάστευσης, όπως έχουν κατά καιρούς διαφημιστεί από την ΕΕ (μετεγκατάσταση-επανεγκατάσταση), επιδεικνύουν αναιμικά αποτελέσματα, σε επίπεδο κάτω του 10% επί των στόχων που είχαν τεθεί το 2015.
Από την άλλη πλευρά, η επαναφορά σε ισχύ του Κανονισμού του Δουβλίνου ερμηνεύεται και ως μία ακόμη προσπάθεια «θωράκισης» των ευρωπαϊκών συνόρων εν όψει της οριστικής κατάρρευσης της κοινής δήλωσης Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας. Προφανώς η ημερομηνία που ανακοινώθηκε δεν αφορά μόνο, όπως λέει η Κομισιόν, τις «απαραίτητες προετοιμασίες» που πρέπει να κάνει η Ελλάδα για να υποδέχεται στο έδαφός της απεγνωσμένους ανθρώπους. Αφορά ασφαλώς και τη βελτίωση των καιρικών συνθηκών που θα βγάλουν από τη μέση ένα σημαντικό εμπόδιο για την παράνομη διακίνηση. Και στοχεύει να θέσει έναν ακόμη «φράχτη» που ακολουθεί τη λογική: «Μην περάσεις από την Ελλάδα γιατί θα επιστρέψεις σε αυτήν, ακόμη και αν φτάσεις εκεί που θες»!
Η πρόθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να θέσει όσο γίνεται περισσότερα εμπόδια εκδηλώνεται με κάθε τρόπο. Οι διαδικασίες για την αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου, που υποτίθεται πως θα οδηγούσαν σε ένα δίκαιο σύστημα κατανομής ανάμεσα σε όλες τις χώρες με κατάργηση της επιστροφής στην πρώτη χώρα εισόδου, εμφανίζονται ατελέσφορες. Τα κριτήρια που μπαίνουν διάφοροι «αλγόριθμοι» οι οποίοι θα ορίζουν πόσοι άνθρωποι αναλογούν σε κάθε κράτος-μέλος απορρίπτονται προτού δουν το φως της δημοσιότητας. Κεντρική αιτία είναι η στάση χωρών όπως εκείνες του Βίζεγκραντ, αλλά και ο τρόμος που δημιουργεί στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα η άνοδος των ξενοφοβικών κομμάτων και κινημάτων την ώρα που πλησιάζουν σημαντικές εκλογικές αναμετρήσεις.
Ταυτόχρονα, οι αυξημένοι έλεγχοι στα σύνορα των περιζήτητων κρατών της Βόρειας Ευρώπης (Αυστρία, Γερμανία, Δανία, Σουηδία, Νορβηγία) που επιβλήθηκαν την περασμένη άνοιξη έχουν ήδη πάρει παράταση κρατώντας τη Συνθήκη Σένγκεν σε αναστολή στα συγκεκριμένα σημεία. Η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή, ως μετεξέλιξη της Frontex, ενισχύεται συνεχώς, ενώ πρόσφατα έγινε γνωστό ότι κλιμάκιά της ανέλαβαν δράσεις περιφρούρησης και στα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Υπενθυμίζεται ότι κάτι ανάλογο είχε επιχειρηθεί από τη Frontex όταν άρχισαν να εμφανίζονται πέρυσι τα πρώτα προβλήματα στην Ειδομένη και τότε πλείστοι παράγοντες διερρήγνυαν τα ιμάτιά τους πως αυτό δεν «περνάει», διότι τα ευρωπαϊκά σύνορα είναι μόνο στα νησιά και στον Έβρο.
Την ίδια στιγμή, ο άλλοτε πανίσχυρος φιλοπροσφυγικός λόγος προσώπων και ομάδων εντός του ΣΥΡΙΖΑ έχει εξαϋλωθεί, αφήνοντας να εκδηλωθούν δημοσίως φωνές σε χώρους όπου άλλοτε ουδόλως ασχολούνταν παρά μόνο πίσω από κλειστές πόρτες σε κέντρα λήψης αποφάσεων. Ενδεικτικά ήταν όσα συνέβησαν σε πρόσφατο Διεθνές Συνέδριο που οργάνωσε το «Δίκτυο» της πρώην υπουργού του ΠΑΣΟΚ Άννας Διαμαντοπούλου. Εκεί έκανε μία από τις στοχευμένες προσφάτως εμφανίσεις του ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, ο οποίος υπενθύμισε ότι ο Κανονισμός του Δουβλίνου (ΙΙ) ψηφίστηκε το 2003 όταν εκείνος προέδρευε στην ΕΕ ως πρωθυπουργός της «ισχυρής Ελλάδας». Ο κ. Σημίτης δικαιολογήθηκε λέγοντας ότι «τότε τα μεγέθη ήταν διαφορετικά», αλλά πρόσθεσε σε όλους τους τόνους ότι το προσφυγικό-μεταναστευτικό πρόβλημα δεν είναι παροδικό και θα απασχολεί για πολλά χρόνια όσο υπάρχουν φτώχεια, εμφύλιοι και υπερπληθυσμός. Πρότεινε, μάλιστα, ως μέτρο αποτροπής να δημιουργηθούν διαφημίσεις που θα παίζουν σε πολλές γλώσσες και θα διατυμπανίζουν ότι η Ευρώπη «δεν είναι ο επίγειος παράδεισος που νομίζετε». Σε αυτό, όμως, μάλλον τον έχουν προλάβει άλλοι…
