Φεουδάρχης στον Πειραιά ο Μαρινάκης
Ίσως η πιο πολυσυζητημένη κάλπη των αυτοδιοικητικών εκλογών ήταν αυτή του Δήμου Πειραιά. Και όχι άδικα. Γιατί η επικράτηση του συνδυασμού του Γ. Μώραλη, με τη στήριξη του προέδρου του Ολυμπιακού Βαγγέλη Μαρινάκη, δεν είναι μια απλή ιστορία ενός δήμου που αλλάζει χέρια. Πρόκειται για μια «τομή». Η ισοπεδωτική επικράτηση ενός λόμπι επιχειρηματιών που, άλλοι ανοιχτά και άλλοι υπόγεια, συντάχθηκαν με το συνδυασμό «Πειραιάς Νικητής» και οι μέθοδοι που χρησιμοποίησαν για να το πετύχουν, εγκαινιάζουν ένα νέο μοντέλο πολιτικής.
Σε μια χώρα ισοπεδωμένη από τα μνημόνια, με έναν φτωχοποιημένο και απελπισμένο λαό, ο Πειραιάς θα αποτελέσει ένα πείραμα άσκησης «πολιτικής χωρίς πολιτικούς». Μόνο που αυτό τώρα μεταφράζεται: απευθείας από τους επιχειρηματίες. Η κρίση νομιμοποίησης που διέρχεται το αστικό πολιτικό σύστημα –απόρροια της βαθιάς οικονομικής κρίσης και του τρόπου διαχείρισής της– ήταν αυτή που άνοιξε το δρόμο. Η κρίση αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει στη διεκδίκηση άσκησης πολιτικής από τους ίδιους τους πολίτες. Αντ’ αυτού, όμως, το πείραμα Μώραλη-Μαρινάκη-Κόκκαλη στον Πειραιά αποτελεί μια εκδοχή μεταμοντέρνας φεουδαρχίας. Και με αυτή την έννοια, αποτελεί και τεράστια οπισθοχώρηση.
Ο Μαρινάκης ουσιαστικά αγόρασε το Δήμο Πειραιά. Μπορεί να ακούγεται εξωπραγματικό, όμως ο πακτωλός χρημάτων που δόθηκαν στην προεκλογική εκστρατεία ήταν πραγματικός. Διαφημίσεις, γιγαντοαφίσες, εκλογικά κέντρα, ξεχωριστά φυλλάδια για κάθε υποψήφιο δημοτικό σύμβουλο και εκατοντάδες άνθρωποι που ρίχτηκαν στη μάχη των εκλογών. Δικαίως ο Μαρινάκης αισθάνεται ότι απέκτησε πλέον το δικό του «φέουδο», εντός του οποίου θα έχει τη δυνατότητα να καθορίζει αποκλειστικά τις τύχες των ανθρώπων που ζουν στην περιοχή του, την οικονομική της ανάπτυξη και κυρίως να διαμορφώνει από θέση ισχύος τις σχέσεις του με την κεντρική εξουσία.
Όποιος παρακολούθησε τους πανηγυρισμούς το βράδυ των εκλογών έξω από το εκλογικό κέντρο του συνδυασμού «Πειραιάς Νικητής», με τον κόσμο να παραληρεί, τις σημαίες του συνδυασμού να ανεμίζουν, τα καπνογόνα να κάνουν τη νύχτα μέρα και τα λάβαρα του Ολυμπιακού να δεσπόζουν, μπορεί εύκολα να φανταστεί τις εικόνες του κοντινού μέλλοντος. Το σκηνικό γίνεται ακόμα πιο γλαφυρό, όταν ο Β. Μαρινάκης αποφασίζει να ανέβει στο βήμα και, δακρυσμένος, να δηλώσει την αγάπη του για τον Πειραιά και τους πολίτες του. Ο Μαρινάκης αφιέρωσε τη νίκη στη μνήμη του πατέρα του, αυτοδημιούργητου επιχειρηματία και βουλευτή, που ήταν γνωστός στον Πειραιά για τις αγαθοεργίες του. Το πόπολο θέλει «άρτο και θεάματα»…
Το ότι ο Μαρινάκης και η ομάδα των επιχειρηματιών που τον περιστοιχίζει αποφάσισαν να συμμετάσχουν στις αυτοδιοικητικές εκλογές προκειμένου να διασφαλίσουν τα ιδιαίτερα συμφέροντα τους είναι γνωστό.1 Ωστόσο, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, ο Μαρινάκης κατάφερε να κάνει και υψηλή πολιτική. Πρώτα και κύρια φρόντισε να εξασφαλίσει συμμαχίες. Μάζεψε γύρω του όλους τους γαλαζοπράσινους κομματάρχες του Πειραιά και οδήγησε βουλευτές της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ να σπεύσουν κοντά του, οικοδομώντας έτσι το προφίλ του «υπερκομματικού» συνδυασμού. Δεν είναι τυχαίο ότι στην εκδήλωση παρουσίασης του ψηφοδελτίου, αλλά και σε άλλες δραστηριότητες, παρέστησαν ο υπουργός Παιδείας Κ. Αρβανιτόπουλος, οι βουλευτές της ΝΔ Γ. Γιακουμάτος, Λ. Αυγενάκης, Γ. Καράμπελας, Μ. Σανετάκης, οι βουλευτές των ΑΝΕΛ Π. Μελάς και Ε. Κουντουρά, οι πρώην δήμαρχοι Πειραιά Α. Ανδριανόπουλος και Χ. Αγραπίδης, ο ανεξάρτητος βουλευτής Α. Λοβέρδος, ο πρώην βουλευτής και γραμματέας Επικοινωνίας του ΠΑΣΟΚ Δ. Καρύδης, ο πρώην νομάρχης Πειραιά Γ. Μίχας, ο πρώην υπουργός Ναυτιλίας και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Γ. Διαμαντίδης.
Ο πρόεδρος του Ολυμπιακού και πλέον δημοτικός σύμβουλος (πρώτος σε σταυρούς) κινήθηκε έξυπνα και στην προσπάθειά του να προσεταιριστεί ψήφους από την Αριστερά. Η επιμονή του Μώραλη στην «κεντροαριστερή» φυσιογνωμία του συνδυασμού, η τοποθέτηση του Βαγγέλη Μαρινάκη «αν το δίλημμα ήταν Μιχαλολιάκος ή Δρίτσας, εγώ θα διάλεγα Δρίτσα» και η συνάντησή του με την υποψήφια Περιφερειάρχη του ΣΥΡΙΖΑ Ρένα Δούρου, μια βδομάδα πριν την πρώτη Κυριακή των εκλογών, είναι τακτικές κινήσεις που θα ζήλευαν πολλά επικοινωνιακά επιτελεία. Ταυτόχρονα, φανερώνουν έναν άνθρωπο που ήρθε στην πολιτική σκηνή για να μείνει, ρίχνοντας από την πρώτη στιγμή δίχτυα προς κάθε κατεύθυνση. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον Πειραιά η Δούρου συγκέντρωσε το μεγαλύτερο ποσοστό στην περιφέρεια, κι έτσι έπιασε τόπο η προπαγάνδα του επιτελείου του Μαρινάκη, που ήταν «Μώραλης στον Πειραιά και Δούρου στην περιφέρεια Αττικής».
Αν οι συμμαχίες ήταν το πρώτο βήμα, το δεύτερο και κυριότερο ήταν να διαμορφώσει ένα πρόγραμμα ικανό να προσελκύσει τους ψηφοφόρους. Το μοντέλο του «καλού Δημάρχου» που μάζευε τα σκουπίδια και έκλεινε τις λακκούβες, δεν θα ήταν αρκετό, ειδικά στην περίπτωση του Πειραιά, που αυτές τις δουλειές τις έκανε καλά και ο απερχόμενος δήμαρχος Β. Μιχαλολιάκος. Ο συνδυασμός «Πειραιάς Νικητής» έπαιξε το χαρτί των υποσχέσεων για τη δημιουργία θέσεων εργασίας. Ο Γ. Μώραλης υποσχέθηκε 35.000 θέσεις εργασίας και ο Β. Μαρινάκης ανέβασε το νούμερο στις 70.000. Στον Πειραιά, που καταγράφει ένα από τα ρεκόρ ανεργίας της χώρας, οι υποσχέσεις ενός επιτυχημένου επιχειρηματία ότι θα μοιράσει δουλειές φάνταζαν ως μάννα εξ ουρανού. Σύμφωνα με τα στοιχεία της GPO, το 50% των ανέργων του Πειραιά ψήφισε το συνδυασμό των Μώραλη-Μαρινάκη στον πρώτο γύρο, ενώ το ποσοστό φαίνεται ότι αυξήθηκε κατακόρυφα, στο 75%, στον δεύτερο.
Η μεγάλη φτώχεια και τα τεράστια ποσοστά ανεργίας που έχει δημιουργήσει η πολιτική των μνημονίων, έστρωσαν το έδαφος στον Μαρινάκη για να μπορέσει να εμφανιστεί σαν «σωτήρας» και «ευεργέτης» του λαού του Πειραιά. Το πλούσιο επιχειρηματικό σχήμα, με όχημα τις δικές του επιχειρήσεις, τις δεσμεύσεις για την προσέλκυση επενδύσεων από άλλους εφοπλιστές και με βασικό «όπλο» τον Ολυμπιακό εφόρμησε στις γειτονιές του Πειραιά και επικράτησε. Είτε μετέτρεψε το παπαδαριό της πόλης σε βασικό του σύμμαχο, είτε όχι, μοιράζοντας μέσω των εκκλησιαστικών συσσιτίων σακούλες με τρόφιμα, ο συνδυασμός Μαρινάκη μπορούσε να δημιουργεί ελπίδες στον φτωχό Πειραιώτη ότι θα τον βγάλει από τη φτώχεια και τη μιζέρια. Άλλωστε και χρήμα έχει και νέο χρήμα είπε ότι μπορεί να φέρει στο λιμάνι.
Υπάρχει μέλλον στο λιμάνι;
Ο Πειραιάς είναι το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας και μια από τις βασικότερες πύλες εισόδου εμπορευμάτων για ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτήν τη στιγμή είναι κέντρο επενδύσεων κινεζικών κυρίως κεφαλαίων. Μέσα στην επόμενη πενταετία, η δημοτική αρχή θα διαχειριστεί κονδύλια ύψους 4 δισ. ευρώ από το ΕΣΠΑ. Ο δήμαρχος Πειραιά συμμετέχει στη Διοίκηση του ΟΛΠ. Ο πόλεμος των επιχειρηματιών στο λιμάνι δεν ξεκίνησε στις δημοτικές εκλογές. Εδώ και πολύ καιρό οι αντιμαχόμενοι επιχειρηματίες φροντίζουν να οικοδομούν τις συμμαχίες τους, να φτιάχνουν στρατούς, και να ρίχνουν χρήμα –κρυφά ή φανερά– για να κάνουν τις δουλειές τους. Δημόσιοι υπάλληλοι, συνδικαλιστές, κυβερνητικά και αυτοδιοικητικά στελέχη παίρνουν θέση με τη μία ή την άλλη πλευρά. Δεν είναι τυχαίο ότι μία από τις πρώτες επισκέψεις του Μώραλη ως υποψήφιου ήταν στον ΟΛΠ για να δηλώσει την αντίθεσή του στην πώληση του λιμανιού και να προτείνει, αντ’ αυτού, την ιδιωτικοποίηση λειτουργιών με σκοπό το μοίρασμά τους σε περισσότερους επιχειρηματίες.
Ο Μαρινάκης κέρδισε ό,τι στόχευσε. Το δήμο Πειραιά και την περιφέρεια Αττικής που ήθελε να αλλάξει χέρια. Να φύγει ο Σγουρός και να χάσει το αποκούμπι του ο Δημήτρης Μελισσανίδης. Ο επιχειρηματίας που, λόγω των σχέσεων του με το Δήμο Πειραιά και την περιφέρεια Αττικής, ανάγκασε τον Μαρινάκη να ασχοληθεί με την πολιτική.
Τι σχέση μπορεί να έχουν αυτά τα επιχειρηματικά συμφέροντα με τον λαό του Πειραιά; Πιθανά κάποιες από τις υποσχέσεις του Μαρινάκη, όπως η δημιουργία ναυτιλιακού κέντρου, η μετατροπή του λιμανιού σε προορισμό αφετηρίας για τα κρουαζιερόπλοια, να υλοποιηθούν. Πιθανώς να ανοίξουν και κάποιες κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας, ελάχιστες σε σχέση με τον αριθμό των ανέργων. Όμως μέχρι εκεί. Τα μεγάλα κέρδη θα τα καρπωθούν τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα. Η ανεργία, οι μισθοί πείνας, όπως τους έχουν διαμορφώσει οι μνημονιακές κυβερνήσεις, με πρότυπο το κάτεργο της κινεζικής Cosco, θα συνεχιστούν. Τα κέρδη θα πηγαίνουν στις τσέπες των λίγων και από τα ψίχουλα που πέφτουν από το τραπέζι θα «τρέφονται» οι πολλοί.
Ωστόσο, όπως ήδη διαφαίνεται, μια ολόκληρη πόλη θα περιμένει από τον «ευεργέτη» της μια θέση στον ήλιο. Οι Πειραιώτες θα λατρεύουν τον φεουδάρχη σαν σύγχρονοι δουλοπάροικοι. Η πιο εύγλωττη εικόνα της νεοφεουδαρχίας που ετοιμάζεται ήταν οι χιλιάδες μαθητές που, με την επίνευση του υπουργείου Παιδείας, φόρεσαν καπελάκια του συνδυασμού και μετατράπηκαν σε χειροκροτητές του Γιάννη Μώραλη μέσα στο Στάδιο Καραϊσκάκη.
Το μοντέλο του επιχειρηματία που παίρνει στα χέρια του απευθείας την εξουσία, χωρίς τη μεσολάβηση του πολιτικού προσωπικού, πιθανώς να βρει μιμητές και σε άλλες περιοχές της χώρας, ή και στην κεντρική πολιτική σκηνή. Μόνο τυχαία δεν είναι η επίθεση της Γιάννας Αγγελοπούλου στον Βαγγέλη Μαρινάκη, με εκφράσεις όπως «όταν τέτοιοι επιχειρηματίες εμπλέκονται στην πολιτική, συκοφαντούν τους σοβαρούς επιχειρηματίες». Η ίδια που άνοιξε το δρόμο φερόμενη ως φεουδάρχης με τα χρήματα του ελληνικού λαού που δαπανήθηκαν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Αν το πείραμα περπατήσει, θα έχουμε ήδη περάσει σε μια νέα φάση, σ’ έναν οξυμένο επιχειρηματικό πόλεμο χωρίς πολιτικούς «διαιτητές» να μοιράζουν την πίτα. Και σε ένα τέτοιο σκηνικό, αυτό που πραγματικά θα κινδυνεύσει θα είναι η ίδια η δημοκρατία. Η εικόνα του Μαρινάκη στις εκλογές να κυκλοφορεί ανάμεσα στους Πειραιώτες και να τον αντιμετωπίζουν ως σωτήρα είναι σαγηνευτική και δύσκολα θα την ξεχάσει ο εφοπλιστής. Η αρχή έγινε. Έπεται και συνέχεια.
___
1 Για τον επιχειρηματικό πόλεμο συμφερόντων γύρω από την κάλπη του Πειραιά βλ. Λευτέρης Χαραλαμπόπουλος και Παναγιώτης Θεοδωρόπουλος, «Μαρινάκης εναντίον Μελισσανίδη: Πόλεμος στο λιμάνι με στόχο τον Δήμο», UNFOLLOW 29, σ. 78
