Πώς μπορεί να ξεκινήσει ο ΣΥΡΙΖΑ το ξήλωμα της Eldorado Gold;
Χάρισαν για ένα κομμάτι ψωμί τα μεταλλεία της Χαλκιδικής στην Eldorado Gold, κατέθεσαν ενστάσεις ακόμα κι όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε ότι ζημιώθηκε η χώρα από την πώληση, μηχανεύτηκαν κόλπα ώστε να φοροαπαλλάξουν, αδιαφόρησαν για την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντός, την υγεία των κατοίκων και των εργαζομένων, ξυλοκόπησαν όποιον αντέδρασε και κατασκεύασαν ενόχους-μέλη εγκληματικής οργάνωσης. Η νέα πολιτική εξουσία, μπορεί να κλείσει την ανοιχτή πληγή της Χαλκιδικής; Μπορεί να ξεκινήσει το ξήλωμα της Eldorado μέσα στο Φεβρουάριο;
Μόλις λίγες ημέρες από την ορκωμοσία του, ο υπουργός Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας Παναγιώτης Λαφαζάνης δήλωνε στο Reuters για τα μεταλλεία χρυσού της Eldorado Gold στη Χαλκιδική: «Είμαστε απολύτως ενάντιοι και θα εξετάσουμε τις επόμενες κινήσεις μας». Και ο προερχόμενος από τους Οικολόγους Πράσινους Αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Γιάννης Τσιρώνης δήλωνε στον ρ/σ «Στο Κόκκινο 105,5: «Η ζημιά που προκαλούν τέτοια έργα στην οικονομία αποθετικά και άμεσα είναι πολύ μεγαλύτερη από το όφελος. Θα το καταλάβουμε αν δούμε συνολικά τη ζημιά, στον τουρισμό, σε θέσεις εργασίας σε άλλους τομείς, τη ζημιά στο περιβάλλον την οποία θα πληρώνουμε χρόνια με αποκαταστάσεις. Κι αυτό νομίζω ότι θα το καταλάβουμε αν βάλουμε στα σοβαρά κάτω τα νούμερα. Και θα καταλάβουν και αυτοί που είναι υπέρμαχοι, ότι ένα τέτοιο έργο αυτήν τη στιγμή δεν προσφέρει. Υπάρχουν πολλά άλλα πράγματα να κάνουμε στην περιοχή για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας. Υπάρχουν κάποιοι που λένε “αυτή η δουλειά θα φέρει έξι χιλιάδες θέσεις εργασίας”, αλλά δεν λένε ότι από τους γύρω μικρομεσαίους μπορεί να χάνονται 50 χιλ. θέσεις εργασίας. Πρέπει να δούμε ολιστικά το τι συμβαίνει στο οικονομικό περιβάλλον. Το να μιλάμε απλώς για 6 χιλιάδες θέσεις εργασίας είναι εύκολο».
«Έχουμε τις άδειές μας, άρα είμαστε νομικά κατοχυρωμένοι να συνεχίσουμε τις εργασίες μας και το πρόγραμμα ανάπτυξης στην περιοχή. Συνεπώς για εμάς μέχρι στιγμής τίποτε δεν έχει αλλάξει. Business as usual». Με αυτή τη δήλωση υποδέχτηκε τις δηλώσεις της νέας κυβέρνησης στο Reuters η αντιπρόεδρος επενδυτικών σχέσεων της Eldorado Krista Muhr.
Η θέση του ΣΥΡΙΖΑ για τα μεταλλεία της Χαλκιδικής ήταν κάτι παραπάνω από δεδομένη. Υπ’ αυτή την έννοια, μάλλον τα αντίθετα από αυτά που δήλωσαν υπουργός και αναπληρωτής υπουργός θα προκαλούσαν έκπληξη. Πόσο ρεαλιστικό είναι όμως το να ελπίζει κανείς πως μια νέα κυβέρνηση μπορεί να «ξηλώσει» έναν οικονομικό κολοσσό, τον οποίο φρόντισαν να νομιμοποιήσουν όλες οι τελευταίες κυβερνήσεις ήδη από το 2003, όταν δηλαδή πραγματοποιήθηκε η σκανδαλώδης εξαγορά των μεταλλείων έναντι μόλις 11 εκατ. ευρώ; Και πόση βάση έχει η αποστροφή «business as usual» της εκπροσώπου της εταιρείας;
Πώς φτάσαμε στο… «business as usual»;
Στη σκανδαλώδη ιστορία των μεταλλείων Χαλκιδικής είχαμε αφιερώσει δύο εκτενή ρεπορτάζ,¹ με τα οποία επιχειρούσαμε να εξηγήσουμε ότι πέραν του αυτονόητου ανυπολόγιστου κόστους που θα έχει στο περιβάλλον η εξόρυξη του ορυκτού πλούτου της Χαλκιδικής, η καλούμενη ως «επένδυση» πότε εκ μέρους της κυβέρνησης πότε εκ μέρους της ίδιας της εταιρείας, στην ουσία δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια συστηματική απόκρυψη των εξωφρενικών όρων με τους οποίους παραδόθηκε προς καταστροφή ένα ολόκληρο φιλέτο γης.
Είναι γνωστό ότι για τη μεταβίβαση των μεταλλείων από την πτωχευμένη TVX Gold στο ελληνικό δημόσιο και από το ελληνικό δημόσιο στην Ελληνικός Χρυσός –θυγατρική σήμερα της Eldorado– η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποχρέωσε το ελληνικό δημόσιο να ανακτήσει από την εταιρεία το ποσό των ύψους 15,34 εκατ. ευρώ, αναγνωρίζοντας ότι υπέστη ζημιά από αυτή την αγοροπωλησία, από την οποία δεν κέρδισε ούτε μισό ευρώ – 11 εκατ. τα αγόρασε, 11 εκατ. τα πούλησε, με δύο διαδοχικές συμβολαιογραφικές πράξεις σε μια μέρα. Είναι επίσης γνωστό ότι ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Παπακωνσταντίνου, είχε προσβάλει την απόφαση. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό, καθώς είναι εξέλιξη των τελευταίων ημερών, είναι πως στις 28 Ιανουαρίου που συζητήθηκε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο η προσφυγή της Ελλάδας με την οποία ζητούσε να μην(!) επιστραφούν στο ελληνικό δημόσιο τα 15,34 εκατ. ευρώ, οι ελληνικές αρχές υποστήριξαν ότι «το μέτρο αποσκοπούσε στην εξεύρεση ιδιοκτήτη πρόθυμου να διατηρήσει σε λειτουργία τα μεταλλεία, ώστε να προστατευτούν η απασχόληση και το περιβάλλον» αλλά και «στη δημιουργία κινήτρου για υποψήφιους αγοραστές, διότι η αξία των Μεταλλείων ήταν αρνητική» (εφημερίδα Το Ποντίκι).
Το «business as usual» της εκπροσώπου της εταιρείας ωστόσο, προφανώς δεν αφορά την αμνήστευση από το πρόστιμο των 15,34 εκατ. Όπως είχε υποστηρίξει ένας γνώστης της συγκεκριμένης διαπραγμάτευσης στο ρεπορτάζ που είχαμε δημοσιεύσει, η κίνηση του Παπακωνσταντίνου έγινε από «υπερβάλλοντα ζήλο. Η Eldorado δεν θα είχε κανένα πρόβλημα να καταβάλει αυτά τα χρήματα».
Το «έχουμε τις άδειές μας, είμαστε νομικά κατοχυρωμένοι, business as usual» της εκπροσώπου είχε να κάνει με την απόρριψη από το Συμβούλιο της Επικρατείας της αίτησης ακύρωσης που κατέθεσαν κάτοικοι της Χαλκιδικής κατά της περιβαλλοντικής αδειοδότησης που δόθηκε με Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ 201745/2011) στην εταιρεία.
Το «Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων», στηριζόμενο σε γνωμοδοτήσεις επιστημόνων αλλά και σε στοιχεία που συλλέγουν μόνοι τους όλα αυτά τα χρόνια, επιχείρησαν να εξηγήσουν στο ΣτΕ ότι το βασικό επιχείρημα της εταιρείας, ότι δεν θα χρησιμοποιήσουν κυάνιο για την εξόρυξη αλλά την πρωτοποριακή μέθοδο της ακαριαίας τήξης (flash smelting) είναι ψευδές, καθώς η συγκεκριμένη μέθοδος είναι ακατάλληλη για συμπυκνώματα με υψηλή περιεκτικότητα σε αρσενικό, όπως αυτά των μεταλλείων Κασσάνδρας, για μια σειρά από λόγους – ασφάλειας, περιβαλλοντικούς, τεχνικούς, οικονομικούς. Το ΣτΕ δεν έλαβε υπόψη τα στοιχεία που κατατέθηκαν ως εκπρόθεσμα και την απορριπτική τελικώς απόφαση του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου (1492/2013) γίνεται λόγος για «οφέλη για την εθνική οικονομία» τα οποία θα προκύψουν από τη φορολόγηση της εταιρείας.
Αυτό όμως που ζητούσαν οι κάτοικοι να ερευνηθεί ήταν το γεγονός ότι η ίδια η Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων είχε στηθεί πάνω σε ένα ψέμα. Ένα ψέμα το οποίο σε κάποιο βαθμό είχε εντοπίσει η Διεύθυνση Μεταλλευτικών και Βιομηχανικών Ορυκτών (ΔΙΜΕΒΟ) του ΥΠΕΚΑ. Συγκεκριμένα, με γνωμοδότηση της ΔΙΜΕΒΟ/ΥΠΕΚΑ επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της εταιρείας, προέβαινε σε επισημάνσεις σχετικά με τη δυνατότητα εφαρμογής της μεθόδου αυτής (flash smelting), ζητώντας «περαιτέρω δοκιμή σε μεγαλύτερη κλίμακα προκειμένου να προσαρμοστεί σε βιομηχανικό επίπεδο στα συγκεκριμένα συμπυκνώματα των Μεταλλείων Κασσάνδρας», καθώς και να προβλεφθεί εναλλακτική μεταλλουργική μέθοδος για την περίπτωση που αυτή δεν μπορέσει να εφαρμοστεί…
Από τον Καναδά στην Κίνα μέσω Χαλκιδικής κι ένα άρθρο-κλειδί
Η εταιρεία τελικώς έλαβε την Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων αλλά για να λάβει την τεχνική έγκριση για τη δημιουργία εργοστασίου μεταλλουργίας με τη μέθοδο flash smelting, θα πρέπει μέχρι τις 10 Φεβρουαρίου (του τρέχοντος μήνα δηλαδή) να καταθέσει την τεχνική της μελέτη, σύμφωνα με την οποία να μπορεί να υποστηριχθεί ότι βάσει των βιομηχανικών δοκιμών που της ζητήθηκε να κάνει από τη ΔΙΜΕΒΟ – και εκείνη έκανε σε μικρότερη κλίμακα ασφαλώς από το τελικό έργο αλλά πάντως σίγουρα σε αρκετά μεγάλη κλίμακα και σε χώρο κοντά στο κύριο έργο – τεκμηριώνεται επιστημονικά η πρόταση της εταιρείας ότι η τεχνολογία flash smelting μπορεί να επεξεργαστεί συμπυκνώματα χαλκού με υψηλή περιεκτικότητα αρσενικού τεχνική.
Οι μεταλλουργίες χαλκού, θέτουν σαν όριο για περιβαλλοντικούς λόγους, το υπό κατεργασία συμπύκνωμα να μην περιέχει πάνω από 0,3% αρσενικό. Για κάθε επιπλέον 0.1% τίθεται πρόστιμο αλλά σε κάθε περίπτωση αν το συμπύκνωμα υπερβαίνει το 0.5% δεν γίνεται αποδεκτό από τις περισσότερες μεταλλουγίες. Η αναλογία αρσενικού στα συμπυκνώματα χαλκού-χρυσού των μεταλλείων Κασσάνδρας φτάνουν έως το 11%. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο η εταιρεία ζήτησε να γίνουν επιπλέον βιομηχανικές δοκιμές σε χώρο κοντά στο πεδίο όπου σκοπεύει η εταιρεία να ασκήσει τη δραστηριότητά της και δεν καλύφθηκαν από τις διαβεβαιώσεις της εταιρείας περί πιλοτικών δοκιμών από τη φιλανδική εταιρία Outotec (ισχυρισμός ο οποίος ωστόσο κάλυψε την ΕΥΠΕ/ΥΠΕΚΑ ώστε να εκδώσει την Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων και το ΣτΕ ώστε να προβεί στην προαναφερθείσα απόφαση).
Η Eldorado Gold δεν λειτουργεί ακόμα σε πλήρη ανάπτυξη, όπως έχει οριστεί στη σύμβαση που έχει υπογράψει με το ελληνικό δημόσιο. Σε καταγγελία-αναφορά που κατατέθηκε από το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων στις δικαστικές αρχές (12/09/13) όμως, εντοπίζουμε το εξής ενδιαφέρον: η εταιρεία, με πρόσχημα την αποκατάσταση του παλιού τέλματος στην Ολυμπιάδα, φέρεται να εξάγει χρυσοφόρα και αργυρούχα συμπυκνώματα τα οποία μέσω του λιμανιού της Θεσσαλονίκης (όπου δηλώνονται ως «πρώτη ύλη για την παραγωγή διοξειδίου του θείου και θεϊκού οξέως», αποκρύπτοντας την περιεκτικότητα σε πολύτιμα μέταλλα) φτάνουν στην Κίνα όπου και γίνεται η μεταλλουργική τους επεξεργασία. Αν ισχύουν τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου, τότε το ελληνικό δημόσιο ήδη χάνει χρήματα, καθώς η εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος σχετίζεται αποκλειστικά με τη μεταλλουργική επεξεργασία των συμπυκνωμάτων στην Ελλάδα (μόνο από τη μεταλλουργία προκύπτουν καθαρά πολύτιμα μέταλλα η εξαγωγή των οποίων μπορεί να φορολογηθεί στη χώρα και άρα να έχει κάποιο κέρδος).
Η αναφορά του Παρατηρητηρίου δεν έχει απαντηθεί. Ασφαλώς δεν έχει ούτε διερευνηθεί από την απελθούσα πολιτική εξουσία. Επειδή όμως αν δεν υπήρχε η απελθούσα πολιτική εξουσία και οι προηγούμενες παραλλαγές της, να χαρίζουν για ένα κομμάτι ψωμί ένα ολόκληρο φιλέτο της βόρειας Ελλάδας σε μια εταιρεία, να αμνηστεύουν την προκάτοχό της, να καταθέτουν ενστάσεις ακόμα κι όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κρίνει ότι ζημιώθηκε η χώρα από την πώληση, να μηχανεύονται κόλπα ώστε να τη φοροαπαλλάξουν, να αδιαφορούν για την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντός, την υγεία των κατοίκων και των εργαζομένων, να στέλνουν τους κατασταλτικούς τους μηχανισμούς για να ξυλοκοπήσουν όποιον αντιδρά και να σκορπίζουν χημικά ακόμα και μέσα σε σχολεία και να κατασκευάζουν ενόχους τους οποίους θα σέρνουν στη δικαιοσύνη με τις διατάξεις του 187 ως εγκληματική οργάνωση, θα έπρεπε να την εφεύρουν στην Eldorado Gold, ένα από τα θέματα που βαρύνουν τη νέα πολιτική εξουσία είναι η επίλυση της μεγάλης πληγής που έχει ανοίξει στη Χαλκιδική. Κατά κάποιους, η αναστροφή της σύμβασηςτης που έχει υπογραφεί μεταξύ του Δημοσίου και της εταιρείας βάσει του άρθρου 4, θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή για το «ξήλωμα» της Eldorado Gold.
Σύμφωνα με το άρθρο 4 «Η μη εκπλήρωση από οποιοδήποτε συμβαλλόμενο μέρος των υποχρεώσεων που αναλαμβάνει με την παρούσα σύμβαση συνιστά λόγο καταγγελίας αυτής. […] Στο πλαίσιο αυτό η Αγοράστρια υποχρεούται να επιστρέψει το σύνολο των στοιχείων που περιγράφονται στο άρθρο 1 της παρούσας στο Ελληνικό Δημόσιο και αντίστοιχα αυτό υποχρεούται να επιστρέψει άμεσα στην Αγοράστρια το καταβληθέν τίμημα των 11 εκατ. ευρώ άτοκα χωρίς να αποκλείεται και η καταβολή εύλογης αποζημίωσης στο συμβαλλόμενο μέρος που δεν ευθύνεται για την καταγγελία».
Και πάλι εκτίμηση κάποιων ήταν πως η περιβόητη μέθοδος flash smelting βάσει της οποίας εγκρίθηκε η περιβαλλοντική αδειοδότηση, με δεδομένο ότι δεν μπορεί να εφαρμοστεί στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν ήταν παρά ένα τέχνασμα της εταιρείας ώστε να μειώσει τις αντιδράσεις που θα είχε από την τοπική κοινωνία αν άκουγε ότι θα συνεχιζόταν η εξόρυξη με κυάνιο. Ότι στόχος ήταν η εκμετάλλευση των συμπυκνωμάτων και η εξαγωγή τους χωρίς επεξεργασία σε χώρες με χυδαία συμφέρουσα φορολογία. Τώρα όμως φτάνει η ώρα να καταθέσει τη μελέτη για την οποία έλαβε τριετή διορία. Την τεχνική μελέτη δηλαδή που θα αποδεικνύει ότι έχει κάνει τις βιομηχανικές δοκιμές και μπορεί να πείσει ότι η μέθοδος flash smelting μπορεί να εφαρμοστεί. Ως τις 10 Φεβρουαρίου 2015. Και δεν υπάρχει η απελθούσα εξουσία για να κλείσει τα μάτια.
__________________________________
¹ Βλ. Μ. Αλεβιζοπούλου, «Χαλκιδική: το Ελληνικό Ελντοράντο» και «Χαλκιδική: Τα ψέματα του Σαμαρά, ο εκβιασμός των Καναδών και ο Ταγίπ Ερντογάν», UNFOLLOW 14 και 15 (Φεβρουάριος & Μάρτιος 2013)
