Πώς να κάνετε τα παιδιά σας ομοφυλόφιλα
Ο ηθικός πανικός με τον οποίο τμήμα των μέσων ενημέρωσης αντιμετώπισε την περίπτωση της προσαγωγής ενός 35χρονου παρενδυτικού υπενθύμισε οδυνηρά ότι η διαχείριση της κανονικότητας έχει όλο και περισσότερο τον βιοπολιτικό στόχο της σκλήρυνσης των ιεραρχιών, της επιβολής παραλυτικού φόβου και της εσωτερικής επέκτασης της πειθάρχησης.
Σκέφτομαι τη στιγμιαία λάμψη του ρίσκου και της επιθυμίας. Πριν τον πανικό. Το τσεκάρισμα του ρουζ ξανά στον καθρέφτη, το πείραγμα της περούκας και το φτιάξιμο του «ψεύτικου στηθόδεσμου», το κοίταγμα αν κανείς πλησιάζει. Πιθανότητες προθυμίας – στην περιοχή μιας λαϊκής συνοικίας.
Τη σκηνή βέβαια, όσο κι αν προσπαθώ να τη φτιάξω με το νου μου όπως θέλω εγώ, την ακούσαμε αλλιώς – και αλλιώς, φοβικά, έμεινε στο εφήμερο αρχείο των ειδήσεων του Φεβρουαρίου. Ο 35χρονος οδηγός που συνεργαζόταν με το Χαμόγελο του Παιδιού, όπως μας ενημέρωσε το πάντα πρόθυμο σε αυτά τα ζητήματα Πρώτο Θέμα, «συνελήφθη ντυμένος με γυναικεία ρούχα στη Ζωφριά. Κάτοικος της περιοχής τον εντόπισε μέσα στο αυτοκίνητό του την Τρίτη, να φορά γυναικεία ρούχα και ψεύτικο στηθόδεσμο και ειδοποίησε αμέσως και άλλους κατοίκους της περιοχής, ενώ στο σημείο έσπευσαν άντρες της ομάδας ΔΙΑΣ, κάνοντας το νεαρό άντρα να φοβηθεί και να προσπαθήσει να δραπετεύσει. Τελικά, συνελήφθη».1
Αφού όλη αυτή η σκηνοθεσία πετύχει το στόχο της, το ρεπορτάζ σπεύδει –όχι χωρίς μια σχετική απογοήτευση– να μας πληροφορήσει ότι «σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, από έρευνα που έγινε σπίτι του και την προανάκριση δεν προέκυψαν στοιχεία για παιδεραστία, ούτε άλλο υλικό που να τον ενοχοποιεί». Η περιγραφή της «είδησης», αξίζει να το προσέξει κανείς, λειτουργεί όχι μόνο για τον στοχευμένο ηθικό πανικό που είναι φτιαγμένη να διεγείρει, αλλά και για την υπολογισμένη εικονογραφία της. Ο «νεαρός άντρας» πιάνεται όπως ακριβώς έχουμε δει να παγιδεύονται τέρατα και ζόμπι στον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Κάποιος τα απομονώνει και, καθώς τα ίδια αδυνατούν να κινηθούν γρήγορα, η κοινότητα μαζεύεται, πριν επέμβουν ειδικές δυνάμεις – είτε τις λένε ghostbusters είτε ομάδα ΔΙΑΣ. Όσο κι αν ο απλός αναγνώστης μπορεί να εξεγερθεί από τις αδιανόητες –ή/και αδιανόητα παράνομες– λεπτομέρειες της σκηνής στη Ζωφριά (γιατί κατηγορήθηκε ο συγκεκριμένος; Γιατί αποκλείστηκε; Γιατί η ομάδα ΔΙΑΣ;), καλό θα είναι να θυμάται ότι ο στόχος εδώ είναι ακριβώς αυτή η αναπαραγωγή της εικόνας του τέρατος και η διαρκής υπόμνηση όσων το κυνηγάνε: οι πάντοτε εύκαιροι ηθικοί γείτονες, η απο μηχανής παρούσα ομάδα δράσης, το κάθε Πρώτο Θέμα, (και κυρίως) οι πρόθυμοι αναγνώστες του. Δεν χρειάζεται να θυμίσω εδώ πόσο ο ηθικός πανικός λειτουργεί ως βασικός μοχλός χειραγώγησης σήμερα, μονίμως, καθημερινά• αξίζει, όμως, να σκεφτούμε λίγο περισσότερο τις βασικές του στρατηγικές. Μία από τις οποίες είναι η διαμόρφωση απειλητικών τεράτων και η διφορούμενη διαχείρισή τους. Ο εφαψίας μετανάστης, για παράδειγμα, έγινε αίφνης ακόμα ένα από τα πανταχού παρόντα απειλητικά τέρατα του τελευταίου καιρού – ιδίως μετά τα γεγονότα έξω από το σταθμό της Κολωνίας την Πρωτοχρονιά. Ο πολυμήχανος παιδεραστής είναι ένα άλλο τέτοιου είδους τέρας, κάπως πιο διαχρονικό.
Το ότι ο ηθικός πανικός και τα κάθε λογής τέρατα που δημιουργεί έχουν μια πολυδύναμη λειτουργία, και αυτό δεν είναι δύσκολο να το καταλάβει κανείς. Τις ίδιες πάνω κάτω μέρες του Φεβρουαρίου απομακρύνθηκε προς στιγμήν από τη θέση του ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Μανώλης Σφακιανάκης. Όσοι βγήκαν να μιλήσουν για την περίεργη δράση της υπηρεσίας ενάντια σε μορφές έκφρασης κριτικού λόγου (π.χ. «Παστίτσιος»), αλλά και υπέρ συγκεκριμένων συμφερόντων, χάθηκαν κάτω από το βροντοφώναγμα όσων έσπευσαν να υπενθυμίσουν τις τεράστιες επιτυχίες της συγκεκριμένης υπηρεσίας εναντίον των κυκλωμάτων παιδεραστίας και παιδικής πορνογραφίας. Όχι, βεβαίως, ότι ποτέ μαθαίνουμε ακριβή στοιχεία γι’ αυτά τα κυκλώματα – ή ότι παρακολουθούμε την πραγματική διασύνδεσή τους με τα ευρύτερα κυκλώματα τράφιγκινγκ και πώς αυτά τα τελευταία τα κυνηγάει η συγκεκριμένη υπηρεσία.
Το ζήλο με τον οποίο είχε βαλθεί να κυνηγήσει παιδεραστές ο συγκεκριμένος αστυνομικός τον θυμήθηκε μάλιστα από τηλεοπτική εκπομπή μέχρι και ο Ανδρέας Λοβέρδος, ώστε να καταγγείλει την κυβέρνηση για την απομάκρυνσή του. Ο Λοβέρδος. Πολιτικός κυρίως γνωστός για τον χειροτεχνικό τρόπο με τον οποίο προσπάθησε κι αυτός να δημιουργήσει τα δικά του προσφιλή ηθικά τέρατα, παραμονές εκλογών 2012, με τη γνωστή σταυροφορία εναντίον των «ιερόδουλων φορέων AIDS».
Κι εδώ, για να μην παρεξηγηθούμε, δεν εννοώ προφανώς ότι δεν πρέπει να κυνηγάει, να αποκαλύπτει και να τιμωρεί κανείς την παιδεραστία – ή ότι δεν πρέπει να βρεθούν και να υποστούν τις συνέπειες του νόμου οι δράστες των παρενοχλήσεων στην Κολωνία. Αυτό που λέω είναι ότι αυτοί τις εργαλειοποιούν αυτές τις εικόνες με τον τρόπο με τον οποίον τις εργαλειοποιούν, αυτοί που κατασκευάζουν και περιφέρουν τους εικονικούς μπαμπούλες, με τον τρόπο με τον οποίο τους περιφέρουν, κάτι άλλο πάντα έχουν στο νου τους.
Γιατί ο στόχος όλων αυτών, ας μη γελιόμαστε, δεν είναι ούτε η προστασία των αδυνάμων, ούτε η επιβεβαίωση μιας κοινωνίας στην οποία γυναίκες, παιδιά, μετανάστες, σεξεργάτριες, δεν γίνονται αντικείμενα παρενόχλησης και βίας. Στόχος τους είναι κάτι άλλο: η (κοινωνική, πολιτική, οικονομική) κατασκευή, εκμετάλευση και διαχείριση της κανονικότητας. Σε εποχές, μάλιστα, όπως η σημερινή, η διαχείριση της κανονικότητας έχει όλο και περισσότερο τον βιοπολιτικό στόχο της σκλήρυνσης των ιεραρχιών, της επιβολής παραλυτικού φόβου και της εσωτερικής επέκτασης της πειθάρχησης. Δεν παίρνω τυχαία, άλλωστε, το παράδειγμα του 35χρονου οδηγού που βρέθηκε, όπως φαίνεται, στη λάθος πλευρά του Ζεφυριού τη λάθος ώρα. Ούτε το θεωρώ απλή ειρωνεία ότι το συγκεκριμένο ρεπορτάζ, ρατσιστικό, βαθιά ομοφοβικό, μεταδίδεται σε μια Ελλάδα που μόλις –και συχνά από τα ίδια κανάλια– έχει χειροκροτήσει τα πρώτα σύμφωνα συμβίωσης μεταξύ ομοφύλων. Τα θεωρώ, κατά κάποιον τρόπο, συνδεδεμένα. Γεγονότα που δείχνουν πόσο πιο βαθιά, πόσο πιο πολιτικά, πρέπει να πάμε τη συζήτηση.
Ο 35χρονος, μας ενημέρωσαν τα media, συναινώντας στην καταπάτηση, εκτός όλων των άλλων, και των εργασιακών του δικαιωμάτων, μπορεί να «εργαζόταν» στο Χαμόγελο του Παιδιού, αλλά, όπως έσπευσε να διαβεβαιώσει ο επικεφαλής του, «ευτυχώς δεν είχε έρθει σε καμία επαφή με τα παιδιά». Το τι μπορεί να συμβεί σε ένα παιδί όταν έρθει σε επαφή με έναν παρενδυτικό άνδρα δεν διευκρινίστηκε. Και πάλι, όλα αυτά για τη διαχείριση του ηθικού πανικού είναι λεπτομέρειες. Το βασικό είναι η αναπαραγωγή της εικόνας του «πανταχού παρόντος τέρατος»• και μαζί μ’ αυτήν, η συνεχής επίκληση του αντιθέτου του. Της πατρικής φιγούρας, για παράδειγμα, ενός ικανότατου διευθυντή πετυχημένου ιδρύματος. Ή, πιο συχνά ακόμα, της εικόνας του ανέγ-γιχτου, του ασφαλούς –και πανταχόθεν απειλούμενου– παιδιού. Κι εδώ, πάλι, προς Θεού, δεν εννοώ ότι τα παιδιά που φιλοξενούνται στο Χαμόγελο του Παιδιού είναι μόνο κατ’ εικόνα ασφαλή. Λέω όμως ότι η εικόνα του ανέγγιχτου και ασφαλούς παιδιού εργαλειοποιείται πάντα και αυτοματικά από τους φορείς που κερδίζουν με τον ηθικό πανικό. Και συχνά, δυστυχώς, εργαλειοποιείται εις βάρος πραγματικών ανθρώπων, και πραγματικών παιδιών.
Και να θες, εδώ, δεν μπορείς να μη σκεφτείς πόσο παραδειγματικά εργαλειοποιεί την εικόνα του ανέγγιχτου, πλην πανταχόθεν απειλούμενου, παιδιού η επίσημη Εκκλησία και η συγκοινωνούσα με αυτήν ακροδεξιά ρητορική. Συχνά, μάλιστα, φέρνοντάς το σε ευθεία αντιδιαστολή με τα πιο εύκαιρα γι’ αυτήν τέρατα: τους «ξένους κι άπιστους», τις σεξεργάτριες και τους ομοφυλόφιλους. Απ’ όλους αυτούς, «τα παιδιά μας» πρέπει να προστατευτούν: να μην αγγιχθούν από αυτούς, να μη γίνουν σαν κι αυτούς, να μην πεθάνουν σαν κι αυτούς. Πρόκειται για τριπλέτα που, όσο κι αν φαίνεται υπερβολική και αδυσώπητη, είναι εντούτοις και κάτι σαν η κλασική συνταγή για τη διαχείριση κανονικότητας που λέγεται χριστεπώνυμο πλήθος. Καταλαβαίνει τι εννοώ όποιος έχει παρατηρήσει την επινοητικότητα, αλλά και την επιμονή με την οποία κυκλοφορούν στις τάξεις της Εκκλησίας τα μισαλλόδοξα αφηγήματα για τις ασθένειες, το θάνατο, την παρελκυστική δύναμη, και τη βαθιά ξενότητα όλων αυτών των τεράτων. Και καταλαβαίνει πού το πάω όποιος μπορεί να σκεφτεί πόση τρομερή βία, καταπίεση και παρενόχληση συχνά κρύβεται ακριβώς μέσα στις ίδιες τις δομές αυτής της δήθεν προστασίας.
Η πρόσφατη αντίσταση και της Εκκλησίας αλλά και μέρους του πολιτικού φάσματος στο Σύμφωνο Συμβίωσης και η συνεχιζόμενη πρόκληση ηθικού πανικού στην πιθανότητα υιοθεσίας από ομοφυλόφιλους γονείς έδειξε ακριβώς αυτές τις δομές, έδειξε και τη λειτουργία τους. Όταν ανώτατος ιεράρχης, μπροστά σε κοινό που γελά αυτάρεσκα, εύχεται στον πρωθυπουργό «να παραστεί στα Σύμφωνα των παιδιών του»,2 η φοβική τερατική εικόνα με την οποία παίζει είναι αυτή ενός ανθρώπου που θα δει τα παιδιά του νεκρά – το λογοπαίγνιο άλλωστε δεν χάνεται μπροστά σε ένα εκκλησίασμα που του έχουν μάθει ότι «καλύτερα να δει το παιδί του να το πηγαίνουν τέσσερις, παρά να το δει στα τέσσερα». Και το γράφω αυτό γνωρίζοντας πώς έχει λειτουργήσει αυτή η μεταφορά, του «στα τέσσερα», και στον πολιτικό μας λόγο τον τελευταίο καιρό.
Και ναι μεν ένας δεξιός πολιτικός μπορεί να χρησιμοποιεί την τόσο φοβικά διαδεδομένη ιδέα ότι το να τον παίρνεις είναι ένδειξη ήττας, τιμωρίας και αδυναμίας. Κι εσύ, αν θες να λογίζεσαι προοδευτικός, τον λες γραφικό. Τι θα κάνεις όμως αν κανείς σου πει «σου εύχομαι να κάνεις τα παιδιά σου γκέι»; Σε έχει πιάσει σε μια αντίστοιχα –και σύμφυτα– διαδεδομένη ιδέα, που λειτουργεί ακόμα ως απόλυτο ταμπού.
Το κοινό που έχουν όλες αυτές οι χρήσεις του φοβικού λόγου είναι ο τρόπος με τον οποίον κρύβουν στο κέντρο τους την εικόνα ενός ανθρώπου ως το απόλυτο αποκείμενο, το απόλυτο σκουπίδι. Είμαστε ανίκανοι να σκεφτούμε την εικόνα «μεγαλώνω ένα παιδί γκέι» ακριβώς γιατί ακόμα κυκλοφορούν τόσο πολύ στο κοινωνικό ασυνείδητο τόσες εκδοχές του –γκέι, αδερφή, παρενδυτικός, τρανς, λεσβία– ως αποκείμενο, ως αποδέκτη βίας, ως συνώνυμο δυστυχίας. Ακριβώς γιατί τόσο εύκολα μπορούμε να ακούσουμε ανοίγοντας τις ειδήσεις μια αφήγηση για «έναν τριανταπεντάχρονο με ψεύτικο στηθόδεσμο (!), που οι περίοικοι τον ακινητοποίησαν ώσπου να έρθει η ομάδα ΔΙΑΣ». Και το θέμα είναι, καθώς σιγά-σιγά δημιουργούνται οι όροι αυτόν τουλάχιστον τον ομοφοβικό ρατσισμό να αρχίσουμε να τον καταλαβαίνουμε, να μη χάσουμε τη μεγάλη, την πολύ πλατύτερη εικόνα. Η οποία είναι ότι, τη στιγμή που σου σερβίρεται ο ηθικός πανικός ως αναγκαία κανονικότητα, την ίδια αυτή τη στιγμή, και στο όνομά σου, κάπου πάντα κάποιος γίνεται σκουπίδι.
1. http://www.protothema.gr/greece/article/551910/odigos-tou-hamogelou-tou-paidiou-sunelifthi-dumenos-gunaika/ Στην είδηση αντέδρασαν πολύ σωστά αρκετές συλλογικότητες, μεταξύ των οποίων και το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών.
2. Ο Μητροπολίτης Κορίνθου, σε ένα ξέσπασμα που αδικείται από την περίληψή μου. Δες http://www. ekklisiaonline.gr/eipan/item/9777-mitropolitis-korinthou-pros-tsipra-eyxomai-symfono-symviosis-sta-paidia-sou-vinteo
