Ο Νίκος Κοτζιάς, το Athens Review of Books και ο καημένος Τρικούπης

Ο Νίκος Κοτζιάς είχε κάνει αγωγή κατά της ARB, ζητώντας 250.000 ευρώ, όπως δηλώνεται, για δημοσίευμα του Ανδρέα Παππά, τον Ιούνιο 2010, στη στήλη «Διάλογος», με τίτλο «Από τον Χαρίλαο Τρικούπη στον… Χόνεκερ». Το δημοσίευμα, με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου Η εξωτερική πολιτική στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, διατύπωνε ως κεντρική θέση πως όποιος έχει το «πολιτικό παρελθόν» του Ν. Κοτζιά, δηλαδή «έχει ηγηθεί της πιο άγριας και πιο μισαλλόδοξης τάσης του πιο επιθετικού και δογματικού κνιτισμού», είναι ανεπίτρεπτο να παρουσιάζει βιβλίο στην Παλαιά Βουλή.

Από τις 25 Ιανουαρίου, το ARB έχει εξαπολύσει εκστρατεία υπενθύμισης του «πολιτικού παρελθόντος» του Ν. Κοτζιά, με χαρακτηριστικούς τίτλους δημοσιευμάτων όπως «Τότε που ο Ν. Κοτζιάς ήταν γκαουλάιτερ δύο σταλινικών δικτατοριών», «Η ακροδεξιά πολιτική στο ΥπΕξ με τον ρωσολάγνο “πατριώτη” Κοτζιά», «Νίκος Κοτζιάς: Ο υβριστής του Τσέσλαβ Μίλος», «Ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών και ο κ. Πούτιν», μεταφράζοντας μάλιστα κάποια από αυτά σε διάφορες γλώσσες για αποτελεσματικότερη διάχυση, καθώς και ενημερώνοντας, όπως δηλώνει στην ιστοσελίδα της, τον (πολωνό) Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ «περί Κοτζιά», δηλαδή -υποθέτει κανείς- για τα γραπτά του υπ. Εξωτερικών που υποστήριζαν το καθεστώς του πολωνικού υπαρκτού σοσιαλισμού.

Ταυτόχρονα, το ARB εμφανίζονται να υποστηρίζουν πανεπιστημιακοί, φοιτητές, συγγραφείς και καλλιτέχνες, με κείμενο που δημοσιεύτηκε στα ΜΜΕ και στις 9 Φεβρουαρίου πήρε και τη μορφή ψηφίσματος/επιστολής προς τον πρωθυπουργό, σε γνωστή διαδικτυακή πλατφόρμα του είδους, το οποίο καλείται να υπογράψει όποιος επιθυμεί.

Η αγωγή του Ν. Κοτζιά κατά του ARB έχει γίνει δεκτή πρωτόδικα. Η δίκη στο Εφετείο είναι στις 5 Μαρτίου.

Η θέση αρχής είναι αδιαπραγμάτευτη: τέτοιου είδους αγωγές είναι απαράδεκτες. Σε μια στάθμιση ανάμεσα στην προστασία της υπόληψης και στην ελευθερία του Τύπου να ασκεί κριτική σε πράξεις δημοσίων προσώπων για ζητήματα που άπτονται του δημοσίου συμφέροντος και ενδιαφέροντος, η πλάστιγγα πρέπει πάντοτε να γέρνει υπέρ της ελευθερίας. Ο Ν. Κοτζιάς ποτέ δεν έπρεπε να έχει καταθέσει αυτή την αγωγή. Και οφείλει αυτή τη στιγμή να την αποσύρει.

Φωτογραφία: Νίκος Παλαιολόγος / SOOC

Ρωτούν κάποιοι: Και τότε πώς προστατεύονται τα δημόσια πρόσωπα; Η απάντηση είναι: Με τον δημόσιο λόγο τους και μόνο. Σε καμία περίπτωση με αγωγές. Διότι οι αγωγές όχι μόνο απειλούν τον Τύπο με εξόντωση, ειδικά όταν ένα ισχυρό πρόσωπο απαιτεί υπέρογκα ποσά από ένα σχετικά μικρής εμβέλειας ΜΜΕ, πράγμα που γίνεται συχνότατα, αλλά και διότι η φύση της αγωγής είναι να λειτουργεί ως διαρκής απειλή για ένα μέσο προκειμένου να εξασφαλίζεται η σιωπή του επί μεγάλο διάστημα. Το να διακινδυνεύει κανείς την ύπαρξη ενός ποσοστού δυνητικά δυσφημιστικού λόγου, απέναντι στο οποίο ένα δημόσιο πρόσωπο θα έχει μόνη καταφυγή τη δημόσια αντίκρουσή του, με όλα τα μειονεκτήματα που περιλαμβάνει κάτι τέτοιο, είναι μια λύση ξεκάθαρα μεροληπτική υπέρ των ΜΜΕ αλλά είναι και το τίμημα που καταβάλλει μια ζωντανή δημοκρατία για να έχει πραγματική ελευθεροτυπία. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτοί οι νόμοι έχουν χαρακτηριστεί «τυποκτόνοι». Αν και, για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα ζήτημα λιγότερο νομικής τεχνικής ή διατύπωσης και περισσότερο κουλτούρας του δημοσίου λόγου η οποία να διαμορφώνει τελικά τη δικαστική κρίση. Συνεπώς, το πρόβλημα για όλους εμάς που ανησυχούμε γι’ αυτήν την κατάσταση είναι πώς εργαζόμαστε για την οικοδόμηση αυτής της κουλτούρας, έστω παράλληλα με το αίτημα τροποποίησης του νομικού πλαισίου, που ελπίζουμε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να εξετάσει.

Τούτων δοθέντων, μου κάνει μια εντύπωση το ότι το ARB, σε όλη την εκστρατεία του κατά του Ν. Κοτζιά, αποφεύγει να αναφέρει ότι η αγωγή έχει γίνει δεκτή πρωτόδικα ή να αναπαραγάγει το επίμαχο δημοσίευμα του Α. Παππά. Όσον αφορά το ότι η αγωγή έγινε δεκτή, δεν το επισημαίνω επειδή το γεγονός αυτό αλλάζει τη θέση αρχής. Ακόμη και αν στο δημοσίευμα της ARB περιλαμβάνονταν ολοωσδιόλου ψευδείς ισχυρισμοί για γεγονότα -πόσο μάλλον αξιολογικές κρίσεις-, επιμένω πως τέτοιου είδους αγωγές είναι απαράδεκτες και πως η λειτουργία τους είναι να φιμώνουν τον Τύπο. Το επισημαίνω, όμως, επειδή η γνώση του σκεπτικού του δικαστηρίου θα ήταν πολύ χρήσιμη σε όλους εμάς που έχουμε ανοικτά ζητήματα με τον τυποκτόνο νόμο. Είναι γνωστό ότι, σε γενικές γραμμές, η σχέση της ελληνικής δικαιοσύνης με την ελευθερία του Τύπου, ιδιαίτερα όσον αφορά το ζήτημα των «αξιολογικών κρίσεων», δεν είναι η πλέον φιλελεύθερη.

Πόσο μάλλον που ο διευθυντής του ARB Μανώλης Βασιλάκης, εκ των εναγομένων από τον Ν. Κοτζιά, έχει ιστορία στο θέμα των τυποκτόνων νόμων, καθότι διώχθηκε για σειρά άρθρων του, με πρωτοφανή αγριότητα και με καταιγισμό δεκάδων αγωγών από το εθνικιστικό «Δίκτυο 21», ανάμεσα στο 1999 και στο 2008, οπότε τελικά δικαιώθηκε από το ΕΔΔΑ. Χρήσιμο είναι επίσης να επισημανθεί ότι δικηγόρος στον καταιγισμό των αγωγών τότε ήταν ένας εκ των πρωτοστατών του «Δικτύου 21», ο γνωστός αρθρογράφος ακροδεξιών απόψεων, αποτυχών επίδοξος βουλευτής αλλά μέλος της Πολιτικής Επιτροπής της ΝΔ, Φαήλος Κρανιδιώτης. Το UNFOLLOW έχει, δυστυχώς, αναγκαστεί να κάνει λόγο ορισμένες φορές για τον Φ. Κρανιδιώτη, όχι μόνο εξαιτίας της ακροδεξιάς του ρητορικής αλλά και επειδή τον βρήκε μπροστά του ως πληρεξούσιο δικηγόρο του Δημήτρη Μελισσανίδη, όταν ο Δ. Μελισσανίδης απείλησε τηλεφωνικά τον συνάδελφό μου Λευτέρη Χαραλαμπόπουλο ότι θα τον σκοτώσει. Περιττεύει, λοιπόν, να πει κανείς πως -όσο κι αν καθένας έχει δικαίωμα να επιλέγει όποιον δικηγόρο του κάνει κέφι- το γεγονός ότι πληρεξούσιος δικηγόρος του Ν. Κοτζιά και υπογράφων την αγωγή κατά του ARB είναι ο Φαήλος Κρανιδιώτης, γεννά το λιγότερο δυσάρεστους συνειρμούς.

Η τελευταία επισήμανση, βέβαια, αυθόρμητα φέρνει στον νου πως το περιοδικό UNFOLLOW έχει δεχτεί τρεις αγωγές – η πρώτη από τον Δημήτρη Μελισσανίδη, ύψους 500.000 ευρώ (έχει εκδικαστεί, εκκρεμεί η απόφαση εδώ και έναν χρόνο)· η δεύτερη από τον Γιώργο Μελισσανίδη, γιο του Δημήτρη, ύψους ενός εκατομμυρίου ευρώ (η άλλη πλευρά δήλωσε «απούσα» στο δικαστήριο, δεν έχει ζητήσει νέα δικάσιμο)· και η τρίτη από τη Γιάννα Αγγελοπούλου, ύψους 800.000 ευρώ (η δικάσιμος είναι τον Σεπτέμβριο). Όλες αφορούν ρεπορτάζ του περιοδικού για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες των πανίσχυρων αυτών δημοσίων προσώπων. Μου έχει προφανώς διαφύγει η φιλελευθεροδημοκρατική αγανάκτηση των je suis charlie ακραιοκεντρώων αρθρογράφων και διανοουμένων, οι οποίοι εκστρατεύουν υπέρ της ελευθερίας λόγου του ARB, για τις αγωγές κατά του UNFOLLOW, αλλά δεν θέλω να μακρηγορήσω εδώ γι’ αυτό. Σε αντίθεση με πολλούς από αυτούς, πιστεύω ότι δικαίωμα στο ιερό της Παλαιάς Βουλής έχουν ακόμη και όσοι θεωρούν πως η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας ήταν ό,τι καλύτερο συνέβη στην ανθρωπότητα.

Τώρα, η αποφυγή της αναπαραγωγής του επίμαχου δημοσιεύματος ίσως οφείλεται στον φόβο που έχει προκαλέσει στο ARB η αγωγή, αν και δυσκολεύεται κανείς να κατανοήσει πώς συνδυάζεται ο φόβος αυτός με την παροξυσμική εκστρατεία του ARB να μεταφράζει κείμενα του Κοτζιά και να τα στέλνει όπου γης, κάτι που θυμίζει λίγο εκείνους που φωτοτυπούν τη διάγνωση κονδυλωμάτων του/της πρώην τους και την τοιχοκολλούν σ’ όλη τη γειτονιά. Υπάρχει τρόπος να ασκηθεί κριτική σε θεωρίες και σχεδιασμούς σαν αυτούς του Ν. Κοτζιά, που να μην έχει τη μορφή «κ. πολωνέ Πρόεδρε, κ. πολωνέ Πρόεδρε, δείτε, ο Νίκος έγραφε υπέρ του Γιαρουζέλσκι!». (Σας προτείνω, ας πούμε, την κριτική του Γ. Γιαννακόπουλου για το βιβλίο «Πατριωτισμός και Αριστερά», στο UNFOLLOW Φεβρουαρίου, όπου μπορείτε να πάρετε μια πολύ καλή ιδέα για τις πολιτικές του νέου υπουργού Εξωτερικών.) Όποιος, πάντως, και αν είναι ο λόγος της μη αναπαραγωγής, η δυσχέρια που προκαλεί στον καλοπροαίρετο παρατηρητή να σχηματίσει άποψη, σίγουρα δεν προάγει μια πιο σφαιρική κατανόηση του ζητήματος. Ευτυχώς, εδώ το UNFOLLOW μπορεί να βοηθήσει.

Νομίζω ότι, διαβάζοντας το κείμενο του Α. Παππά, ο μελετητής του λόγου του Ακραίου Κέντρου θα το βρει ενδιαφέρον ως πρώιμο παράδειγμα της στρατηγικής εξοβελισμού της Αριστεράς στο περιθώριο, στον χώρο που ο ακραιοκεντρικός λόγος επιφυλάσσει για όσους διατυπώνουν αδιανόητες απόψεις· της κατασκευής της θεωρίας των «δύο άκρων», που τόσο δημοφιλής έγινε αργότερα στην Ελλάδα της κρίσης· και της εργαλειοποίησης των ολοκληρωτικών καθεστώτων του 20ού αιώνα με ανιστορικό τρόπο στην υπηρεσία μιας μάχης ιδεολογικής που διεξάγεται στο σήμερα και έχει στόχο να πλήξει και να απονομιμοποιήσει την κοινωνική διαμαρτυρία, είτε πρόκειται για απεργία είτε για διαδήλωση είτε για όποιου άλλου είδους ανυπακοή, και να «συμμορφώσει» τον πολίτη. Ο δε απλώς διαυγής αναγνώστης θα έχει την ευκαιρία να ανακαλύψει ένα διασκεδαστικότατα μπουφόνικο παραλήρημα, όπου το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο -η Παλαιά Βουλή, δηλαδή- εμφανίζεται ως ρουσφέτι του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων, ενώ ο αρθρογράφος, λάβρος κατά τα άλλα εναντίον των ολοκληρωτισμών, υποστηρίζει πως οι κομμουνιστές δεν δικαιούνται να μολύνουν τον χώρο όπου άλλοτε λειτουργούσε ο καημένος ο Χαρίλαος Τρικούπης.

Διαπιστώσεις που δεν μπορούν παρά να επιτείνουν την απορία γιατί ο νυν υπ. Εξωτερικών έκανε αγωγή και δεν αγνόησε απλώς το κείμενο ή δεν έγραψε, έστω, μια απάντηση που να το στέλνει κατευθείαν στα βάθη της γελοιότητας όπου ανήκει. Σε κάθε περίπτωση, έστω και τώρα δεν είναι αργά να διορθώσει το λάθος του ο Ν. Κοτζιάς και να αποσύρει την αγωγή του.

Παραθέτω το κείμενο:

ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ

Αυγουστίνος Ζενάκος

[email protected]

Ο Αυγουστίνος Ζενάκος εργάστηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα» από το 2000 ως το 2010. Συνεργάστηκε με διάφορα ...

Περισσότερα